Aflevering 237

De redactie van Forfaitair vroeg mij een artikel te schrijven met als thema ‘btw en ethiek’. Dat wilde ik graag doen, ware het niet dat de tijd drong en ik dus weinig tijd had om na te denken over het onderwerp en de opzet. Daardoor mist het artikel wellicht de diepgang die u mag verwachten. Dit artikel heb ik bovendien niet geschreven als belastingadviseur, raadsheer, wetenschapper, oud-inspecteur of belastingplichtige, maar als mezelf, buiten mijn professies om. En dan nu de knuppel in het hoenderhok: belastingen in het algemeen, en btw in het bijzonder, hebben helemaal niets van doen met ethiek. Althans, bijna niets.

Uitgaven van de overheid hebben een belangrijke maatschappelijke en economische functie. De overheid geeft geld uit voor de aanleg van nieuwe wegen, de bekostiging van het onderwijs, de steun aan kunstenaars en het tot stand brengen van vele andere zaken die de samenleving belangrijk vindt. In Nederland bepalen niet de individuele burgers hoe de kostenkant van de overheidsbegroting eruit ziet, maar gebeurt dat door onze volksvertegenwoordigers. Waarom? Ten eerste heeft menig Nederlander weinig ervaring en expertise op het gebied van overheidsfinanciën en ten tweede heeft de gemiddelde Nederlander andere dingen aan zijn hoofd. De een houdt zich liever bezig met het bakken en verkopen van appeltaarten, de ander verricht wetenschappelijk onderzoek naar eencellige organismen en weer een ander runt een huishouden van zes personen.

Jaren geleden, toen ik als student van de Universiteit van Tilburg een scriptie voorbereidde, stuitte ik op een opmerkelijke vakpublicatie. Het Hof van Justitie had juist zijn belangwekkende uitspraak gedaan in de zaak Halifax, betreffende de toepassing van het leerstuk misbruik van recht in de btw. De publicatie ging over de gevolgen van die zaak en het belastingontduikende en -ontwijkende gedrag van belastingplichtigen. De conclusie van de auteur was dat de wetgever zijn verantwoordelijkheid moest nemen door de bestaande mazen in de btw-regelgeving te dichten.

De laatste jaren is er zowel nationaal als internationaal een flink aantal procedures gevoerd over de toepassing van het leerstuk ‘misbruik van recht’ in de btw. Het baanbrekende arrest Halifax van het Hof van Justitie vormt in 2006 de aftrap voor nationale belastingautoriteiten door de gehele EU om misbruik van btw-regels aan te pakken en heeft ook op EU-niveau geleid tot een scala aan jurisprudentie (o.a. Part Service, Weald Leasing, RBS Deutschland Holding en Newey). De vraag die hierbij voor zover ik weet nog niet is gesteld, is hoe ethiek en misbruik van recht zich tot elkaar verhouden. In dit artikel ga ik hier nader op in.

In de wereld van winstbelastingen wordt momenteel een stevige discussie gevoerd over belastingheffing en ethiek of, zoals ik het hierna zal noemen, belastingmoraal of belastingmoraliteit. Op het gebied van de btw speelt deze discussie minder. Nu wordt de discussie over de belastingmoraal van (met name) grote ondernemingen en de heffing van winstbelastingen naar mijn mening niet op de juiste manier gevoerd. Als toeschouwer van de discussie krijg je een eenzijdig beeld van grote, rijke bedrijven die zich asociaal gedragen tegenover de landen waarin ze zijn gevestigd. Voor zover ik dat als simpele btw-adviseur kan beoordelen, overtreden zij echter wet noch verdrag. Wat is de rol van wetgeving en van de wetgever in deze hele discussie?

In de rubriek ‘Uit de praktijk’ behandelt Bureau Vaktechniek van het Register Belastingadviseurs elke editie van Forfaitair een onderwerp uit de dagelijkse belastingpraktijk. In deze editie gaan we in op btw en ethiek in de zorgsector.

‘Nederlandse multinationals zitten massaal in belastingparadijzen’ en ‘Google weer voor Brits parlement om belastingontduiking’. Deze koppen verschenen dit jaar in de media, maar zijn slechts een keuze uit vele berichten over het belastingbeleid van multinationals. Het televisieprogramma Tegenlicht heeft een uitzending besteed aan het onderwerp en dit jaar is het boek Het belastingparadijs verschenen. Kortom, het is tegenwoordig ‘hot’ om het belastingbeleid van multinationals en overheden onder een vergrootglas te leggen.