NTFR 2018/1201 - Onrecht en ander te voorkomen fiscaal leed in de wereld van de fiscale toeslagen

Welkom in de wereld van de fiscale toeslagen! Het betreft een mooi voorbeeld van een fiscale regeling die in de praktijk niet de aandacht krijgt die zij verdient. Hoewel ik de eerste ben om toe te geven dat u hierin niet al uw declarabele uren kwijt kunt, vraag ik desondanks uw aandacht voor dit onderwerp en een aantal willekeurige onderdelen daarvan die veel leed kunnen veroorzaken, maar waarvan het leed wellicht met een paar kleine aanpassingen eenvoudig te voorkomen is. Zie het maar als maatschappelijk verantwoord handelen van een belastingadviseur.

Stel: u ontvangt € 18.000 vergoeding voor een kostenpost van € 18.001, en dat gaat goed. Stel: het volgende jaar ontvangt u dezelfde € 18.000, maar de kostenpost is dit jaar € 17.999. Gaat dat ook goed? Natuurlijk niet! U moet in dat geval namelijk de totale (!) vergoeding van € 18.000 terugbetalen, een van de vele voorbeelden hiervan is te vinden in een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: AbRvS) van 8 maart 2017.¹ Bij de kinderopvangtoeslag, want daar hebben we het hier over, kan de Belastingdienst/Toeslagen, indien niet alles volledig is betaald, geen rekening houden met de kosten die men aantoonbaar wel heeft betaald. U kunt in zo’n geval geen aanspraak maken op een evenredig deel van de kinderopvangtoeslag, het zij toegegeven. Wanneer het om slechts kleine afrondingsverschillen gaat, levert dit geen problemen op, maar in de overige gevallen krijgt u geen respijt. Op grond van art. 26 Algemene Wet inkomensafhankelijke regelingen (hierna: de Awir) bent u het bedrag van de terugvordering namelijk in zijn geheel verschuldigd.² In de Awir is geen bepaling opgenomen op grond waarvan de Belastingdienst/Toeslagen van terugvordering kan afzien dan wel de terugvordering kan matigen. Maar troost u: sinds de verplichte eigen bijdrage duidelijk vermeld staat op de website van de Belastingdienst/Toeslagen, vindt zelfs de Nationale Ombudsman dat u beter had kunnen weten. Pleister op de wonde is wel dat u relatief eenvoudig een betalingsregeling kunt treffen. En ja, dat bedoel ik cynisch. Leg dit namelijk maar eens uit aan uw cliënt.

Naar mijn mening is dit een groot onrecht dat voorkomen zou moeten worden. Ik pleit er dan ook voor om in dergelijke gevallen de terugbetaling te beperken tot het bedrag dat nodig is. In mijn voorbeeld zou de klant dan € 2 terug moeten betalen in plaats van € 18.000. Zet daar desnoods een kleine verhoging op voor administratiekosten om te bevorderen dat men het juiste bedrag aanvraagt. Een belangrijke tip voor de adviespraktijk is om uw klant te waarschuwen dat de betaling van de kosten onderbouwd moet worden met betalingsbewijzen. Hoewel voor particulieren geen bewaarplicht geldt, leidt het niet kunnen bewijzen van de betalingen onvermijdelijk tot het terugbetalen van de totale ontvangen kinderopvangtoeslag, in mijn voorbeeld de € 18.000. De bankafschriften moeten dus minimaal vijf jaar (soms nog langer) na het jaar waarop de toeslag betrekking heeft bewaard worden, c.q gedownload en opgeslagen worden. Een definitieve toeslagbeschikking kan namelijk op grond van art. 21 Awir nog vijf jaar herzien worden ingeval van een nieuw feit, bewustheid of ingeval een nieuw inkomensgegeven bekend wordt. Betreft het slechts een voorschotbeschikking, dan was het in het verleden zo dat dit voorschot onbeperkt (dus bij wijze van spreken nog honderd jaar later) herzien kon worden. Wanneer men – zoals in een geval uit mijn praktijk – acht jaar na dato niet alle betaalbewijzen kon laten zien, leidde dit tot terugvordering van de gehele ontvangen kinderopvangtoeslag. Er was in dat geval een procedure bij de AbRvS³ voor nodig om dit – wettelijk toegestane – onrecht te voorkomen. Naar aanleiding daarvan is de Awir inmiddels aangepast en geldt ook een maximale termijn bij het ontbreken van een definitieve toeslagbeschikking.

Op het terrein van de kinderopvangtoeslag is nog veel meer gaande, zie bijvoorbeeld een brief van het Ministerie van Sociale Zaken van eind april⁴ waarin aangegeven wordt dat een voorgestelde aanpassing het niet gaat halen. In dat specifieke geval gaat het om het voorstel om deze toeslag uit te laten betalen via de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Een organisatie die automatiseringstechnisch daartoe prima in staat zou zijn, aldus deze brief. Met de kinderopvangtoeslag is namelijk veel mis, en dit is beslist niet alleen de schuld van de wetgever of de Belastingdienst/Toeslagen. Een veel voorkomend euvel is bijvoorbeeld de fraude bij het aanvragen van die toeslag. Een hulpvaardig bedrijf (bijvoorbeeld een bemiddelingsbureau voor gastouders) regelt alles voor uw klant. Wanneer achteraf blijkt dat uw klant veel teveel toeslag heeft ontvangen, blijkt het hulpvaardige bedrijf gevlogen of failliet of allebei. Ondanks vele Kamervragen en andere acties, weigert de Belastingdienst/Toeslagen uw klant in zo’n geval tegemoet te komen. Deze houding van de Belastingdienst is volkomen terecht: uw klant is zelf verantwoordelijk voor de aanvraag. Eventueel verhaal dient plaats te vinden bij dat gastouderbureau, niet bij de Belastingdienst/Toeslagen. Wellicht zou de Belastingdienst/Toeslagen dit leed kunnen voorkomen door een waarschuwing op haar website te plaatsen. Het rechtstreeks uitbetalen aan het kinderopvangbedrijf zou een andere maatregel kunnen zijn. De Belastingdienst/Toeslagen heeft veel meer inzicht in de eventuele betrouwbaarheid van dergelijke bureaus en tussenpersonen dan een willekeurige klant.

Is er nog meer onrecht en eenvoudig te voorkomen klein leed? Jazeker, zo signaleer ik dat de toeslagen geen middelingsregeling kennen. Een inkomenspiek in een bepaald jaar kan dus als gevolg hebben dat de over dat jaar ontvangen toeslagen terugbetaald moeten worden. Berucht was hierbij bijvoorbeeld de BBZ-uitkering, de bijstanduitkering voor zelfstandigen. Deze uitkering wordt door de gemeente in eerste instantie uitgekeerd als voorschot c.q. lening. Na ommekomst van een of twee jaren beslist de gemeente of de lening terugbetaald moet worden, of wordt kwijtgescholden vanwege de slechte financiële situatie van de klant. Een kwijtscheldingsbesluit leidt ertoe dat het totaalbedrag van de in de afgelopen jaren ontvangen uitkering, in een keer genoten wordt en dat deze klant in veel gevallen dus zijn toeslagen over dat jaar kwijt is. Deze situatie is inmiddels gerepareerd door het in de eindheffing betrekken van deze uitkering. De zeer binnenkort aan te vragen compensatieuitkering voor zwangere zzp’ers (de alsnog te ontvangen ZEZ-uitkering over een aantal oudere jaren) heeft ten tijde van het schrijven van deze opinie echter voor een aantal klanten hetzelfde gevolg: compensatie ontvangen = toeslagen kwijt. Het ministerie heeft zeer recent voor dergelijke gevallen een tegemoetkoming aangekondigd: de uitkering wordt ruimschoots vooraf aangekondigd zodat men alvast voor het volgende jaar de toeslagen stop kan zetten. Tja, wat zal ik daarvan zeggen? Is het niet veel eenvoudiger (en redelijker) een middelingsregeling voor toeslagen in te voeren, c.q. te conformeren aan de in de inkomstenbelasting toe te passen middeling?

Enfin, tot zover mijn illustratie van een aantal onrecht vaardigheden op het gebied van de fiscale toeslagen. Let wel: er zijn er nog veel meer, maar wanneer de bovenstaande problemen voorkomen kunnen worden, vind ik dat al heel wat. Het ministerie van Sociale Zaken is hier druk mee bezig, zie bijvoorbeeld het voorstel om ter voorkoming van terugbetaling uit te gaan van het inkomen t-2 in plaats van de huidige regeling. Een voorstel dat uiteraard weer zijn eigen voor- en nadelen heeft. Hoewel ik niet de illusie heb dat de toeslagen snel en probleemloos gaan werken, zou het wat mij betreft al een hele verbetering zijn wanneer de middeling zou kunnen worden toegepast en wanneer de eigen bijdrage regeling zou worden aangepast, bijvoorbeeld conform mijn voorstel. Hebt u andere of betere suggesties? Ik houd mij aanbevolen!