Hoge Raad, 11-07-2008, BD0896, C06/229HR

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

t e g e n

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als SVS Holland en [verweerder].

1. Het geding in feitelijke instanties

2. Het geding in cassatie

3. Uitgangspunten in cassatie

3.2.1 In dit geding heeft [verweerder], voor zover in cassatie nog van belang, gevorderd SVS Holland te veroordelen tot vergoeding van door hem geleden optieschade ten bedrage van $ 330.250,44. De kantonrechter heeft [verweerder] niet-ontvankelijk verklaard in deze vordering. Hij heeft daartoe verwezen naar hetgeen is overwogen in 2.19 van de ontbindingsbeschikking. Hij heeft vervolgens overwogen dat in de ontbindingsbeschikking de mogelijke optieschade en de eventuele vereenzelviging van SVS Holland en Seminis Inc. al zijn meegewogen. Deze omstandigheden zijn echter, als een in de arbeidsrelatie tussen SVS Holland en [verweerder] niet voor vergoeding in aanmerking komend belang, in de ontbindingsbeschikking uitdrukkelijk buiten beschouwing gelaten. Daarom kan deze vordering in de onderhavige, op de redelijkheid en billijkheid gebaseerde, procedure niet opnieuw aan de orde worden gesteld.

3.2.2 Het hof heeft in het door [verweerder] tegen dit vonnis ingestelde principale beroep, de vraag of [verweerder] ontvankelijk is in zijn vordering, bevestigend beantwoord. Daaraan staat naar zijn oordeel niet in de weg dat SVS Holland geen partij was bij de optieregeling. Nu de uitoefening van de door Seminis Inc. aan [verweerder] verleende optierechten afhankelijk is gesteld van het voortduren van het dienstverband van [verweerder] bij SVS Holland, was SVS Holland verplicht met genoemde rechten rekening te houden (rov. 4.24). Het enkele feit dat in de ontbindingsbeschikking aan [verweerder] een ontbindingsvergoeding is toegekend, betekent evenmin dat [verweerder] in de onderhavige procedure niet meer in zijn vordering ter zake van optieschade kan worden ontvangen. Weliswaar is deze schade in de ontbindingsprocedure aan de orde geweest, maar zij is bij de vaststelling van de ontbindingsvergoeding niet meegewogen (rov. 4.25). Nu als uitgangspunt geldt dat de rechter bij het vaststellen van de ontbindingsvergoeding alle voor zijn billijkheidsoordeel relevante factoren meeweegt en nu vaststaat dat dit in het onderhavige geval ten aanzien van de optieschade niet is gebeurd, leidt een redelijke wetstoepassing in de gegeven omstandigheden ertoe dat de onderhavige aanspraak alsnog aan de hand van maatstaven van redelijkheid en billijkheid wordt beoordeeld (rov. 4.26). Dit betekent dat [verweerder] in zijn vordering kan worden ontvangen.

3.2.3 Wat betreft de hoogte van de aan [verweerder] toe te kennen vergoeding overwoog het hof als volgt. [verweerder] heeft zijn schade berekend op basis van de prijs van de aandelen Seminis Inc. Volgens hem was Seminis Inc. ten tijde van het uitbrengen van de inleidende dagvaarding (6 mei 2003) doende haar onderneming van de beurs te halen en de aandelen te verkopen aan het bedrijf Fox Paine. Bij genoemde dagvaarding stelde [verweerder] dat de deelnemers aan het Stock Option Plan aldus minimaal $ 3,40 per optie zouden ontvangen. In een als productie overgelegde e-mail van een functionaris van Seminis Inc., wordt gesproken van een overdracht van Seminis Inc. tegen het einde van het fiscale jaar en van een te betalen vergoeding per optie van $ 3,78 minus de uitoefenprijs (rov. 4.34). Het hof kan echter bij het bepalen van de gevraagde vergoeding naar billijkheid niet uitgaan van de door [verweerder] vermelde waarden. Uitgangspunt moet immers zijn dat de ten tijde van de ontbindingsbeslissing bekende factoren moeten worden meegewogen bij het bepalen van de ontbindingsvergoeding, tenzij de kantonrechter in de ontbindingsbeschikking anders zou hebben bepaald. Nu gesteld noch gebleken is dat ten tijde van de ontbinding de overnameplannen en de gevolgen daarvan voor de waarde van de opties reeds bekend waren, kunnen deze in de onderhavige procedure niet als een gegeven worden aanvaard. Anderzijds is wel aannemelijk dat, naar de stand van zaken ten tijde van de ontbindingsbeschikking, het optiepakket van [verweerder] een substantiële vermogenswaarde vertegenwoordigde (rov. 4.35). Gelet op een en ander is het hof van oordeel dat aan [verweerder] naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid een vergoeding van € 100.000,-- toekomt (rov. 4.36).

4. Beoordeling van het middel in het principale beroep

4.2 De onderdelen b en c van het eerste middel keren zich tegen hetgeen het hof heeft overwogen in zijn rov. 4.25 en 4.26. Onderdeel Ib stelt dat het feit dat de kantonrechter bij de vaststelling van de hoogte van de ontbindingsvergoeding het verlies van de optierechten niet heeft meegewogen, geen voldoende grond is om [verweerder] in zijn vordering te ontvangen. Daarvoor is noodzakelijk dat de kantonrechter in de ontbindingsprocedure zou hebben beslist dat deze post buiten beschouwing blijft en dat de werknemer deze in een afzonderlijke procedure tegen de werkgever aan de orde kan stellen. Aan deze voorwaarden is niet voldaan. Onderdeel Ic stelt dat het (enkele) feit dat in de ontbindingsprocedure de optieschade buiten beschouwing is gelaten, onvoldoende is om de werknemer de ruimte te geven in een afzonderlijke procedure vergoeding van de optieschade te vorderen.

4.3 Bij de beoordeling van de onderdelen wordt het volgende vooropgesteld. In zijn arrest van 24 oktober 1997, nr. 16384, NJ 1998, 257, heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de bijzondere aard van de wettelijke regeling betreffende de arbeidsovereenkomst, die zich kenmerkt door een stelsel van regels strekkende tot bescherming van de positie van de werknemer ten opzichte van diens wederpartij, meebrengt dat voor een toetsing, buiten die regels om, aan de eisen van redelijkheid en billijkheid slechts bij uitzondering en in beperkte mate ruimte bestaat. Wat betreft de in art. 7:685 BW neergelegde regeling betreffende de ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens verandering in de omstandigheden, betekent dit dat het resultaat van de rechterlijke toetsing aan de eisen van redelijkheid en billijkheid in beginsel ten volle tot uitdrukking dient te komen in de hoogte van de vergoeding die de rechter, op de voet van het achtste lid van het artikel, met het oog op de omstandigheden van het geval naar billijkheid aan een der partijen ten laste van de wederpartij toekent, zodat daarnaast voor zodanige toetsing geen plaats is. Indien de kantonrechter echter uitdrukkelijk te kennen geeft bij het vaststellen van de hoogte van de door hem aan de werknemer toegekende vergoeding een bepaalde aanspraak niet te hebben meegewogen, daarbij overwegende dat de werknemer dienaangaande een afzonderlijke procedure aanhangig kan maken, geldt het volgende. Hoezeer het in het algemeen ongewenst is dat de rechter bij het vaststellen van de door hem toe te kennen vergoeding niet alle voor zijn billijkheidsoordeel relevante factoren meeweegt, in een zodanig geval brengt een redelijke wetstoepassing mee dat de rechter een in de ontbindingprocedure niet meegewogen aanspraak in een afzonderlijk geding tegen de werkgever aan de hand van de eisen van redelijkheid en billijkheid kan beoordelen.

4.4 In de onderhavige zaak heeft de kantonrechter uitdrukkelijk te kennen gegeven dat hij de post optieschade niet heeft meegewogen bij het vaststellen van de hoogte van de door hem aan de werknemer toegekende vergoeding. Uit hetgeen hiervoor in 4.3 is overwogen volgt dat in dit geval een redelijke wetstoepassing meebrengt dat deze in de ontbindingsprocedure niet meegewogen aanspraak, in een afzonderlijk geding aan de hand van de eisen van redelijkheid en billijkheid kan worden beoordeeld. Dat de kantonrechter tevens als redengeving heeft overwogen dat [verweerder] dienaangaande een afzonderlijke procedure aanhangig kan maken tegen Seminis Inc., de moedermaatschappij van SVS Holland, is daarbij niet doorslaggevend. Vereist maar ook voldoende is dat de kantonrechter, zoals in dit geval, op ondubbelzinnige wijze heeft kenbaar gemaakt dat hij bij de vaststelling van de door hem toe te kennen vergoeding, de desbetreffende aanspraak niet in de afweging heeft betrokken.

4.5 De onderdelen Ib en Ic stuiten hierop af.

4.6 Middel II is gericht tegen rov. 4.33-4.36, waarin het hof - volgens het middel - "de schade" naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid heeft bepaald op € 100.000,--. Het middel klaagt ten eerste dat uit het bestreden arrest niet blijkt op grond waarvan het hof de optieschade niet op (veel) minder dan het door hem toegewezen bedrag heeft bepaald. Daarbij is volgens het middel in aanmerking te nemen dat het vaststellen van het bedrag van de optieschade geen discretionaire beslissing is en ook niet louter op intuïtief inzicht kan worden gebaseerd. Het middel klaagt ten tweede dat het hof zijn oordeel onvoldoende heeft gemotiveerd, gelet op hetgeen door SVS Holland over de hoogte van de optieschade is aangevoerd.

4.7 De eerste klacht van het middel ziet eraan voorbij dat het hier niet gaat om een vordering tot schadevergoeding, maar om een vergoeding die de rechter op de voet van art. 7:685 lid 8 BW met het oog op de omstandigheden van het geval naar billijkheid toekent aan een der partijen, ten laste van de wederpartij. Bij het bepalen van die vergoeding dient de rechter alle ter zake dienende omstandigheden in zijn oordeel mee te wegen. Gelet op de aard van de onderhavige vergoeding zal het oordeel van de rechter (mede) op een gemotiveerde schatting mogen berusten. In dat kader komt, anders dan de klacht betoogt, aan het intuïtieve inzicht van de rechter mede betekenis toe. De klacht faalt.

5. Beoordeling van het middel in het incidentele beroep

5.1 De voorwaarde waaronder het middel in het incidentele beroep is ingesteld, is blijkens het hiervoor overwogene vervuld. Het middel is (eveneens) gericht tegen hetgeen het hof heeft overwogen in rov. 4.33-4.36 van zijn arrest. Het keert zich tegen het uitgangspunt dat bij het bepalen van de hoogte van de gevraagde vergoeding alleen de ten tijde van de ontbindingsbeschikking bekende, ter zake dienende, factoren mogen worden meegewogen. Volgens het middel is dit uitgangspunt onjuist omdat ook omstandigheden die pas nadien bekend zijn geworden, zoals de beoogde fusie van Seminis Inc. met Fox Paine, de hoogte van de ontbindingsvergoeding kunnen beïnvloeden.

5.2 Ook indien, zoals in deze zaak, een aanspraak ten onrechte niet is meegewogen bij het bepalen van de hoogte van de in art. 7:685 lid 8 BW bedoelde vergoeding, geldt als peildatum voor de hoogte van de vergoeding die wordt toegekend in een vervolgens aanhangig gemaakte procedure, de datum van de ontbindingsbeschikking. Een ander oordeel zou tot willekeurige resultaten leiden en zou niet zijn te rijmen met het uitgangspunt dat de uitdrukkelijk niet in de ontbindingsprocedure meegewogen omstandigheid tot uitdrukking had moeten komen in de hoogte van de billijkheidsvergoeding die de rechter in de ontbindingsbeschikking, op de voet van de genoemde bepaling, heeft toegekend of had moeten toekennen. Hieruit volgt dat in de hoogte van de billijkheidsvergoeding uitsluitend omstandigheden kunnen worden meegewogen die op de datum van de ontbindingsbeschikking bekend waren, of bekend hadden kunnen zijn.

5.3 Het middel, dat op een andere rechtsopvatting is gebaseerd, stuit hierop af.

6. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president D.H. Beukenhorst als voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, E.J. Numann, J.C. van Oven en F.B. Bakels, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer W.D.H. Asser op 11 juli 2008.