Parket bij de Hoge Raad, 07-12-2012, BY5384, 11/03996

CONCLUSIE inzake:

tegen:

Het principale cassatieberoep betreft de vraag of het hof bij zijn beslissing tot definitieve beëindiging van de (verlengde) onderhoudsplicht als bedoeld in art. II lid 2 WLA voldaan heeft aan de daarvoor geldende motiveringseisen. Ook in het voorwaardelijk ingestelde incidentele cassatieberoep wordt - zij het op andere punten - de begrijpelijkheid van de beschikking van het hof aan de orde gesteld.

1. Feiten en procesverloop

1.4 De rechtbank heeft bij beschikking van 5 januari 2010 het verlengingsverzoek van de vrouw afgewezen en - na vaststelling dat het zelfstandig verzoek van de man wordt opgevat als een verzoek om zijn alimentatieverplichting met ingang van 1 december 2002 te beëindigen - met wijziging in zoverre van de beschiking van 27 mei 2003 bepaald dat de alimentatieverplichting van de man jegens de vrouw eindigt op 1 januari 2008, met veroordeling van de vrouw tot terugbetaling aan de man van de alimentatie die zij over de periode vanaf 1 januari 2008 heeft ontvangen.

1.6.1 In zijn beschikking van 15 juni 2011 heeft het hof tot uitgangspunt genomen dat bij beschikking van de rechtbank van 27 mei 2003, bekrachtigd bij beschikking van het hof van 17 maart 2004, het verzoek van de man tot beëindiging van zijn alimentatieverplichting per 1 december 2002 is afgewezen, en dat die alimentatieverplichting is verlengd tot 1 mei 2009 onder bepaling dat die termijn na ommekomst verlengbaar is (rov. 5). In geschil zijn (i) het verzoek van de vrouw tot verlenging van de alimentatieverplichting per 1 mei 2009 met een periode van tien jaar en (ii) het verzoek van de man tot nihilstelling met terugwerkende kracht tot 1 december 2002 (rov. 1). Het hof heeft dit laatste verzoek aangemerkt als een wijzigingsverzoek ex art. 1:401 lid 1 BW op de grond dat de vrouw wegens gewijzigde omstandigheden geen behoefte meer heeft aan alimentatie en heeft overwogen dit verzoek, als zijnde het verzoek met de verste strekking, het eerst te zullen beoordelen (rov. 6, 8).

1.6.2 In het kader van het wijzigingsverzoek van de man heeft het hof de tussen partijen vaststaande toename van het inkomen van de vrouw vanaf 2004 aangemerkt als een wijziging van omstandigheden die een herbeoordeling met ingang van 1 maart 2004 rechtvaardigt (rov. 10). Naar het oordeel van het hof moet de behoefte van de vrouw, overeenkomstig de door haar in eerste aanleg overgelegde behoefteberekening(9), worden vastgesteld op € 2.930,- bruto per maand in 2009 (rov. 13-14). Het hof heeft het gemiddelde inkomen van de vrouw uit werk en uitkering over de periode 2004 tot en met 2009 berekend op € 2.112,- bruto per maand (rov. 16-18) en is voorts uitgegaan van een gemiddelde behoefte, na indexatie, over die periode van € 2.781,- bruto per maand. Volgens het hof volgt uit het voorgaande dat de vrouw over de gehele periode behoefte heeft gehad aan een lagere onderhoudsbijdrage dan door de rechtbank in 2003 is vastgesteld, te weten gemiddeld € 670,- bruto per maand (rov. 18). Nu de draagkracht van de man over de achterliggende periode niet in geschil is, bedraagt hetgeen de man aan de vrouw met ingang van 1 maart 2004 in overeenstemming met de wettelijke maatstaven verschuldigd is € 670,- bruto per maand (rov. 19).

"26. Op basis van de overgelegde stukken en het verhandelde ter zitting is het hof van oordeel dat de vrouw zich voldoende inspanningen heeft getroost om te trachten zoveel mogelijk in haar eigen levensonderhoud te voorzien. Het hof sluit daarmee aan bij zijn eerdere bevindingen zoals verwoord in de beschikking uit 2004. De omstandigheid dat de vrouw de man niet heeft geïnformeerd over haar nadien gewijzigde inkomen, doet aan het daarin overwogene niet af. Reeds toen is immers gebleken dat de vrouw door haar arbeidsongeschiktheid werd beperkt in het benutten van haar verdiencapaciteit, doch zich heeft laten omscholen en onder haar niveau heeft gewerkt om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien. Uit de nadien naar voren gekomen feiten en omstandigheden blijkt dat de situatie van de vrouw verder is verslechterd. De vrouw is in maart 2004 voor 80-100% arbeidsongeschikt verklaard. Weliswaar ontving zij hiervoor een hogere WAO-uitkering, doch zij werd hiermee verder beperkt in haar verdiencapaciteit. Het hof betrekt voorts in zijn oordeel dat de vrouw, ondanks haar toenemende arbeidsongeschiktheid en haar vorderende leeftijd, tot aan haar pensioen werkzaamheden heeft verricht in de thuiszorg. De vrouw heeft geen mogelijkheden gehad om middels het uitbreiden van haar werkzaamheden haar inkomsten uit te breiden. Zij heeft een aanzienlijk deel van haar spaartegoed en de extra inkomsten door teveel ontvangen alimentatie aangewend voor kostbare onderhoudsverkzaamheden. Daarnaast bestaat het vermogen van de vrouw uit een eigen woning met een overwaarde van € 66.000,-. Het hof acht het niet redelijk van de vrouw te verwachten dat zij onder de huidige economische omstandigheden haar huis verkoopt en deze overwaarde realiseert. Het hof gaat voorbij aan de stelling van de man dat de vrouw de inkomstenterugval heeft vergroot door aanspraak te maken op het prépensioen, nu niet aannemelijk is geworden dat het definitieve pensioenrecht wezenlijk hoger zou zijn geweest indien de vrouw op prépensioen geen aanspraak zou hebben gemaakt.

27. Aan de andere kant is het hof gebleken dat het inkomen van de man tengevolge van zijn pensionering in 2006 fors is gedaald en dat hij met dit inkomen zijn invalide vrouw heeft te onderhouden. Het hof acht, de aangiften Inkomstenbelasting daartoe in aanmerking nemende, evenwel niet aannemelijk geworden dat de man financieel niet in staat is de hierna te bepalen alimentatie te voldoen.

28. Uit het voorgaande blijkt dat de vrouw niet heeft kunnen inspelen op de inkomensachteruitgang als gevolg van een eventuele beëindiging van de partneralimentatie. Het hof acht beëindiging per 1 mei 2009 van zodanig ingrijpende aard dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid thans nog niet van de vrouw kan worden gevergd. De genoemde omstandigheden aan de zijde van de vrouw laat het hof zwaarder wegen dan de omstandigheden aan de zijde van de man. Wel kan van de vrouw gevergd worden dat de alimentatie met ingang van 1 maart 2004 wordt bepaald op € 670,- bruto per maand. Dit laat onverlet dat de vrouw er rekening mee had dienen te houden dat de alimentatieverplichting van de man op enig moment zou eindigen en dat van haar kon worden verwacht dat zij binnen een redelijke termijn na 1 mei 2009 haar bestedingspatroon zodanig had aangepast en maatregelen had getroffen dat zij met haar eigen inkomen, zonder bijdrage van de man, geheel in eigen levensonderhoud kon voorzien. Gezien de hoogte van de aanvullende behoefte van de vrouw acht het hof een beëindiging na verloop van één jaar, te weten per 1 mei 2010, niet zodanig ingrijpend meer dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet meer van de vrouw kan worden gevergd. Het hof zal de alimentatieverplichting van de man per die datum beëindigen."

1.6.4 Ter zake van de terugbetalingsverplichting van de vrouw heeft het hof vastgesteld dat de man over de periode 1 maart 2004 tot en met april 2009 € 17.670,- teveel heeft betaald en over de periode 1 mei 2009 tot 1 mei 2010 nog een bedrag van € 8.040,- aan de vrouw verschuldigd is. Het hof heeft het redelijk geacht van de vrouw te vergen dat zij een bedrag van € 8.000,- aan de man voldoet, nu zij eind 2009 nog beschikte over een spaartegoed van ongeveer € 12.000,- (rov. 32).

1.6.5 Op grond van voornoemde overwegingen heeft het hof de bestreden beschikking voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen vernietigd, en, in zoverre opnieuw beschikkende, met dienovereenkomstige wijziging van de beschikking van het hof van 17 maart 2004, de door de man aan de vrouw te betalen alimentatie voor de periode van 1 maart 2004 tot 1 mei 2010 bepaald op € 670,- per maand met uitsluiting van de wettelijke indexering en bepaald dat de vrouw een bedrag van € 8.000,- bruto teveel ontvangen alimentatie aan de man dient terug te betalen.

1.7 De vrouw heeft tegen de beschikking van het hof tijdig(10) beroep in cassatie ingesteld. De man heeft een verweerschrift ingediend en tevens voorwaardelijk incidenteel beroep in cassatie ingesteld. De vrouw heeft op dit incidentele cassatieberoep een verweerschrift ingediend.

2. Bespreking van het principale cassatieberoep

2.3 Volgens vaste rechtspraak worden aan beslissingen waarbij een beroep van de alimentatiegerechtigde op de in art. II lid 2 WLA vervatte uitzondering aanstonds wordt verworpen, dan wel slechts voor een beperkte termijn en met uitsluiting van de mogelijkheid tot verlenging wordt gehonoreerd, in verband met hun ingrijpend karakter, hoge motiveringseisen gesteld. Teneinde te beoordelen of toepassing van de hoofdregel in het individuele geval hoogst onrechtvaardig zou zijn, dienen alle relevante omstandigheden van het geval, zowel die aan de zijde van de alimentatiegerechtigde als die aan de zijde van de alimentatieplichtige, in aanmerking te worden genomen en in onderling verband te worden gewogen. Indien de alimentatiegerechtigde voldoende gemotiveerd stelt dat voor toepassing van deze uitzondering grond is en de feiten waarop deze stelling steunt bij betwisting, althans voor zover het gaat om omstandigheden aan haar/zijn zijde, aannemelijk maakt, moet de rechter bij het nemen van een beslissing als hiervoor bedoeld doen uitkomen welke omstandigheden hij in aanmerking heeft genomen en hoe hij deze in zijn afweging heeft betrokken. Ter wille van de hanteerbaarheid van het systeem moet als vuistregel worden aanvaard dat geen nadere motiveringseisen gelden ingeval de beëindiging van de uitkering voor de alimentatiegerechtigde geen of slechts een relatief onbetekenende terugval in inkomen ten gevolge heeft. Deze vuistregel lijdt uitzondering in die gevallen, waarin de verdere omstandigheden van het geval onmiskenbaar zó zwaarwegende billijkheidsargumenten tegen afwijzing van het beroep op de uitzondering van art. II lid 2 WLA opleveren dat de rechter daaraan in zijn motivering niet voorbij kán gaan en moet laten uitkomen dat en hoe hij ook die verdere omstandigheden in zijn afweging heeft betrokken.(12) De hoge motiveringseisen gelden echter niet wanneer het verzoek tot limitering van de alimentatie wordt afgewezen(13) of de alimentatie (op termijn) op nihil wordt gesteld.(14)

2.4 Voormelde hoge motiveringseisen gelden, naar ik meen, op overeenkomstige wijze voor de afwijzing of honorering voor een beperkte (dat wil zeggen: niet verlengbare) termijn van een verzoek tot verlenging van een door de rechter, na afwijzing van een beëindigingsverzoek, vastgestelde (verlengbare) termijn als bedoeld in art. II lid 2 WLA.

2.5 Het middel klaagt, als gezegd, over onbegrijpelijkheid van 's hofs beslissing tot beëindiging per 1 mei 2010 in het licht van zijn gelijktijdige vaststelling dat de vrouw "niet heeft kunnen inspelen op de inkomensachteruitgang als gevolg van een eventuele beëindiging van de partneralimentatie". De strekking van de klacht is niet geheel duidelijk.

2.6 Voor zover de klacht (gelet op het cassatieverzoekschrift onder 13, laatste volzin) strekt tot het betoog dat nu de vrouw niet op inkomensachteruitgang als gevolg van alimentatiebeëindiging heeft kunnen inspelen, die beëindiging niet alleen per 1 mei 2010 maar ook nog de komende tien jaren een ingrijpend karakter heeft, zodat reeds op die grond onbegrijpelijk is dat het hof een beëindiging per 1 mei 2010 als niet meer onaanvaardbaar ingrijpend beoordeelt, faalt dat betoog. De klacht ziet er immers aan voorbij dat het hof laatstgenoemd oordeel mede heeft gebaseerd op de - in cassatie niet bestreden - omstandigheden (i) dat de vrouw er rekening mee had dienen te houden dat de alimentatieverplichting op enig moment zou ophouden, (ii) dat van haar kon worden verwacht dat zij binnen een redelijke termijn na 1 mei 2009 haar bestedingspatroon had aangepast en maatregelen had getroffen, en (iii) dat zij een aanvullende behoefte had van € 670,- bruto per maand. Anders dan de klacht lijkt te veronderstellen, heeft het hof niet geoordeeld dat per 1 mei 2010 geen gewicht meer toekomt aan de omstandigheid dat de vrouw niet op de inkomensachteruitgang heeft kunnen inspelen, noch dat een beëindiging per die datum om die reden niet ingrijpend is. Het hof heeft slechts geoordeeld dat een beëindiging per die datum mede gelet op de omstandigheden (i) tot en met (iii) niet zodanig ingrijpend meer is dat zij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de vrouw kan worden gevergd. Het hof heeft daarmee, overeenkomstig de hiervoor onder 2.3 vermelde motiveringseisen, aangegeven welke omstandigheden het in aanmerking heeft genomen en hoe het deze in zijn afweging heeft betrokken.

2.7 Voor zover de klacht aldus dient te worden begrepen dat de overweging van het hof dat van de vrouw mocht worden verwacht dat zij binnen een redelijke termijn na 1 mei 2009 "haar bestedingspatroon (..) had aangepast en maatregelen had getroffen" in tegenstrijd is met de eerdere vaststelling dat zij "niet heeft kunnen inspelen" op inkomensachteruitgang als gevolg van beëindiging van de alimentatie, geldt het volgende.

2.8 De vaststelling van het hof over het "niet kunnen inspelen" door de vrouw heeft, gelet op hetgeen in rov. 26 is overwogen met betrekking tot de relevante omstandigheden aan de zijde van de vrouw, uitsluitend betrekking op de vraag of de vrouw zich voldoende (extra) inkomsten heeft weten te verwerven. Deze overwegingen zien immers achtereenvolgens op de thema's: verdiencapaciteit, uitbreiding van inkomsten uit werk, (tegeldemaking van) vermogen en (pre)pensioen. De vaststelling door het hof dat de vrouw wat betreft haar inkomsten niet heeft kunnen inspelen op het toekomstig verlies van alimentatie laat zich echter zeer wel verenigen met de eis dat de vrouw daarop inspeelt door aanpassing van haar uitgavenpatroon. Ook in zoverre treft de klacht geen doel.

2.9 Nu de beslissing van het hof dat de vrouw een bedrag van € 8.000,- bruto teveel ontvangen alimentatie aan de man dient terug te betalen, voortbouwt op het tevergeefs bestreden oordeel van het hof dat beëindiging van de alimentatieplicht per 1 mei 2010 niet zodanig ingrijpend meer is dat die naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet meer van de vrouw kan worden gevergd, faalt ook de klacht dat die beslissing niet in stand kan blijven.

3. Bespreking van het voorwaardelijk incidentele beroep

3.2 Het middel komt met zes onderdelen op tegen de beschikking van het hof.

3.3 Onderdeel 1 voert aan dat de man in rechte uitgebreid gemotiveerd heeft aangegeven dat niet alleen zijn maar ook de door de vrouw opgebouwde pensioenrechten bij de echtscheiding niet zijn verrekend en dat, indien dit wel was gebeurd, de vrouw mogelijk aan hem had moeten betalen en niet andersom. Met de overweging dat 'er geen pensioenrechten zijn verrekend', maakt het hof niet duidelijk of dit van belang is voor de te nemen beslissing en lijkt het hof niet te beslissen op de stelling van de man - die hij met stukken heeft onderbouwd en die door de vrouw niet is weersproken - dat dit niet van belang is, aldus het onderdeel.

3.4 Als ik het goed zie, komt het onderdeel op tegen rov. 24, waarin het hof beoordeelt of beëindiging van de alimentatie per 1 mei 2009 voor de vrouw ingrijpend zou zijn en in dat kader onder meer vaststelt dat de vrouw geen recht heeft op een deel van de door de man opgebouwde pensioenrechten. Met deze vaststelling heeft het hof kenbaar gemaakt dat in zoverre de omstandigheid dat de man en de vrouw geen pensioenrechten hebben verrekend voor zijn beslissing over het al dan niet ingrijpend zijn van beëindiging van de alimentatie van belang is en daarmee heeft het hof derhalve de stelling van de man dat het niet verrekenen van de pensioenrechten zonder belang is, verworpen. In zoverre mist het onderdeel dan ook feitelijke grondslag.

3.5 Onderdeel 2 betoogt dat de man in rechte heeft aangegeven dat de vrouw bij het Wolters College (een school) werkzaam is geweest en dat zij daar pensioen moet hebben opgebouwd, hetgeen niet blijkt uit de door de vrouw overgelegde pensioenbescheiden. De vrouw noch het hof heeft op deze stelling van de man gereageerd, aldus het onderdeel.

3.6 De klacht vermeldt geen vindplaats van evenbedoelde stelling en voldoet in zoverre niet aan de ingevolge art. 426a lid 2 Rv te stellen eisen.(15) Voorts mist ook dit onderdeel feitelijke grondslag. Het hof heeft in rov. 15 van zijn beschikking rekening gehouden met een pensioenuitkering voor de vrouw van het ABP van € 300,- netto per maand, overeenkomstig de opgave van de vrouw bij haar inleidende verzoekschrift (onder 7) met verwijzing naar de bij het verzoekschrift gevoegde bijlage. Gelet op de pleitaantekeningen d.d. 15 december 2010 namens de man in hoger beroep, hield de man zelf ook rekening met een ABP-pensioen van de vrouw.

3.7 Onderdeel 3 klaagt dat het hof ten onrechte overweegt dat het aan de man is om aan te tonen dat het prepensioen dat de vrouw heeft genoten op haar pensioen bij de PGGM, tot wezenlijke verlaging van haar pensioen vanaf haar 65e heeft geleid. Het onderdeel voert daartoe aan dat de man heeft gesteld dat dit van wezenlijke invloed is, dat de vrouw hierop niet heeft gereageerd, dat de man niet in staat is om pensioengegevens van de vrouw op te vragen en dat, nu de vrouw heeft nagelaten deze gegevens te verstrekken, het hof had moeten beslissen dat het prepensioen van de vrouw tot wezenlijke verlaging van haar pensioen vanaf haar 65e heeft geleid en dat die handeling niet voor rekening van de man kan worden gebracht.

3.8 Ik begrijp het onderdeel aldus, dat het opkomt tegen het oordeel van het hof aan het slot van rov. 26, waarin het hof als volgt overwoog:

"Het hof gaat voorbij aan de stelling van de man dat de vrouw de inkomstenterugval heeft vergroot door aanspraak te maken op het prépensioen, nu niet aannemelijk is geworden dat het definitieve pensioenrecht wezenlijk hoger zou zijn geweest indien de vrouw op prépensioen geen aanspraak had gemaakt."

Ik begrijp het onderdeel verder aldus, dat het zinspeelt op de constructie van de verzwaarde c.q. aanvullende stelplicht(16) en betoogt dat het hof, bij gebreke van informatieverschaffing door de vrouw omtrent haar hypothetische pensioen indien van prépensioen was afgezien, de door de man gestelde wezenlijke verlaging van het pensioen als vaststaand had moeten aannemen. Aldus begrepen kan het geen onderdeel doel treffen. Het middel geeft geen vindplaatsen van stellingen die het hof tot deze benadering aanleiding moesten geven, noch worden dergelijke stellingen in de gedingstukken aangetroffen. Voorts mist de stelling dat de vrouw niet op de stelling van de man heeft gereageerd, feitelijke grondslag. (17) Nu de vrouw heeft gesteld dat zij € 98,- per maand meer aan definitief pensioen zou hebben ontvangen als zij geen aanspraak zou hebben gemaakt op het prépensioen(18), is 's hofs oordeel niet onbegrijpelijk.

3.9 Onderdeel 4 komt op tegen het oordeel van het hof in rov. 26 dat de vrouw doordat zij in maart 2004 voor 80-100% arbeidsongeschikt is verklaard, verder is beperkt in haar verdiencapaciteit. Het onderdeel acht dit oordeel onjuist althans zonder nadere motivering onbegrijpelijk in het licht van de omstandigheid dat de vrouw in de thuiszorg werkte en daar een inkomen mee verdiende.

3.10 Het onderdeel faalt. Voor zover het onderdeel de juistheid van het oordeel aan de orde probeert te stellen, miskent het dat daarvoor in cassatie geen plaats is. Het oordeel is voorts niet onbegrijpelijk nu de toegenomen arbeidsongeschiktheid en daarmee het oordeel over de verdiencapaciteit van de vrouw betrekking heeft op de werkzaamheden van de vrouw in het onderwijs, het (hoger gekwalificeerde) werk waarvoor zij aanvankelijk was opgeleid.(19)

3.11 Onderdeel 5 komt op tegen de overweging van het hof in rov. 26 dat de vrouw "een aanzienlijk deel van haar spaartegoed en de extra inkomsten door de teveel ontvangen alimentatie (heeft) aangewend voor kostbare onderhoudswerkzaamheden" en, zo begrijp ik het onderdeel, tegen het daarin besloten liggende oordeel van het hof dat het spaartegoed dat is voortgevloeid uit de hypotheekverhoging niet (meer) toereikend is om daaruit (een deel van) de kosten van het levensonderhoud van de vrouw te bestrijden. Het onderdeel acht deze overweging onjuist of onbegrijpelijk nu de vrouw in haar appelschrift slechts het bestaan van onderhoudskosten ter hoogte van € 10.000,- heeft aangetoond, waarin zij bovendien zelf had moeten voorzien. Voorts is deze overweging in strijd met de eigen stelling van de vrouw dat zij voor de bekostiging van de extra onderhoudskosten haar hypotheek heeft verhoogd met € 50.000,-. Dit is € 40.000,- meer dan zij voor de onderhoudskosten nodig had. Met dat bedrag had de vrouw vijf jaar lang in het alimentatiebedrag van € 670,- per maand kunnen voorzien, aldus het onderdeel, dat het hof verwijt de stellingen van partijen te hebben verlaten en een gedeeltelijke en onbegrijpelijke beslissing te hebben genomen.

3.13 Onderdeel 6 klaagt dat de man, anders dan het hof heeft overwogen in rov. 14 van de beschikking, wel gemotiveerd de behoefte van de vrouw heeft betwist. Het onderdeel verwijst daartoe naar de stellingen van de man met betrekking tot de autokosten en de kosten Humanistisch Verbond ter zitting van 15 december 2010 (p-v, p. 5) en stelt dat de man geprotesteerd heeft tegen de juistheid van de kosten verbonden aan de hypotheekverhoging nu deze ook volgens de stellingen van de vrouw maar voor 1/5 deel zijn besteed aan kosten van achterstallig onderhoud. Met betrekking tot de auto heeft de man nog aangevoerd dat hij zich in rechte op het standpunt heeft gesteld dat nu de vrouw met pensioen is en zij stelt geen werk meer te hebben, zij ook geen behoefte meer heeft aan een auto. Het hof heeft in zijn beschikking in strijd met het proces-verbaal geoordeeld dat de man op dit punt geen verweer heeft gevoerd.

3.14 Het hof heeft in rov. 14 met betrekking tot de behoefteberekening als volgt overwogen:

"Het hof gaat voorbij aan de stelling van de man dat de rente op de hypothecaire geldlening geen noodzakelijke last betreft, nu de vrouw naar het oordeel van het hof aannemelijk heeft gemaakt dat zij haar hypothecaire geldlening heeft verhoogd (deels) om de kosten van onderhoud van haar woning te kunnen voldoen en een al langer bestaande lening af te lossen. Het hof acht het derhalve redelijk met deze post rekening te houden. Nu de overige posten onvoldoende gemotiveerd zijn weersproken en deze het hof niet onredelijk voorkomen, gaat het hof integraal uit van de door de vrouw overgelegde behoefteberekening."

Ter zitting van het hof van 15 december 2010 heeft de advocaat van de man met betrekking tot de behoefterekening van de vrouw opgemerkt (p-v, p. 5 onderaan):

"Het zijn begrijpelijke uitgaven, maar ik zet een vraagteken bij € 350,- voor de auto en de kosten voor het Humanistisch Verbond."

Voor zover het onderdeel tot uitgangspunt neemt dat het hof heeft geoordeeld dat de man de behoefte van de vrouw, althans de in het onderdeel genoemde posten niet heeft betwist, mist het feitelijke grondslag nu het hof geoordeeld heeft dat de man de aangevoerde posten (afgezien van de rente op de hypothecaire lening) onvoldoende gemotiveerd heeft weersproken. Dat oordeel is voorts niet onbegrijpelijk, gezien de door de man ingenomen stellingen waarvan het onderdeel de vindplaats heeft vermeld. De stellingen waarvan het onderdeel geen vindplaats heeft vermeld, laat ik hier buiten beschouwing nu het onderdeel op dit punt niet aan de te stellen eisen voldoet.

3.15 Onderdeel 6 bevat voorts nog de klacht dat de man gelet op het proces-verbaal (p. 2, punt 9) gemotiveerd heeft aangegeven dat de vrouw helemaal niet de inkomstenterugval heeft die zij stelt. Volgens het onderdeel heeft het hof op dit betoog geen of onbegrijpelijke beslissing genomen en lijkt het hof het PGGM-pensioen van de vrouw vergeten te zijn bij het vaststellen van haar huidige inkomen.

3.16 Het betoog waarnaar het onderdeel verwijst, luidt (p-v, p. 2, punt 9):

"Als ik kijk naar de cijfers dan zie ik ook nu nog, nu zij geen prepensioen heeft, de volgende inkomsten: AOW van € 1.000,- per maand, twee keer een pensioen van € 367,- per maand en een inkomen uit arbeid van € 400,- per maand. Dat is conform de behoefte van € 2.440,- per maand zoals door de rechtbank becijferd."

Met betrekking tot het inkomen van de vrouw sinds zij 65 jaar is geworden, heeft het hof in rov. 15 (slot) als volgt overwogen:

"Op 23 april 2009 is zij 65 jaar geworden. Vanaf die datum ontvangt zij enkel nog een AOW-uitkering van € 982,- netto per maand, alsmede een pensioenuitkering van het ABP van € 300,- netto per maand."

4. Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het principale beroep.

A-G