Parket bij de Hoge Raad, 25-09-2017, ECLI:NL:PHR:2017:1040, 17/00879

1.1

Heden neem ik conclusie in de zaak met nummer 16/05120 naar aanleiding van het beroep in cassatie van [X] , belanghebbende, tegen de uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (hierna: het Hof) van 17 januari 2017.¹

1.2

Belanghebbende was in 2010 enig aandeelhouder van een op de (toenmalige) Nederlandse Antillen gevestigde vennootschap: [D] NV (hierna: [D] NV). Deze vennootschap hield alle aandelen van de in Nederland gevestigde vennootschap [E] BV (hierna: [E] ). [E] bezat op haar beurt (on)middellijk alle aandelen in de naar Frans recht opgerichte vennootschap SARL [C] te Frankrijk (hierna: SARL [C] ). [C] hield alle aandelen van de in Frankrijk gevestigde vennootschappen EURL [F] ( [F] ) en EURL [G] ( [G] ). Deze laatste twee vennootschappen hebben zich vanaf 2004 bezig gehouden met de ontwikkeling, bouw en verkoop van vakantiewoningen in Frankrijk. Er zijn ook nog andere groepsvennootschappen.

1.3

Belanghebbende heeft kantoorruimte aan de [a-straat 1] te [Q] ter beschikking gesteld aan [E] . Daarnaast had belanghebbende terbeschikkingstellingsvorderingen op haar voornoemde groepsvennootschappen. In de respectieve jaarrekeningen van [D] , [E] , [G] en [F] , over de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010, is vermeld:

1.4

Belanghebbende heeft zijn aangifte IB/PVV 2010 gedaan naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 70.322 en een inkomen uit sparen en beleggen van € 161.818.

1.5

De Inspecteur is bij het vaststellen van de aanslag IB/PVV 2010 afgeweken van de aangifte en heeft de aanslag opgelegd naar een gecorrigeerd belastbaar inkomen uit werk en woning van € 209.972, een belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang van € 2.700 en een gecorrigeerd belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 2.113.818 (hierna: de correcties). Tevens is een bedrag van € 55.125 aan heffingsrente in rekening gebracht. Verder is een vergrijpboete van € 36.309 opgelegd.

1.6

De Inspecteur heeft zich bij dit afwijken op 'het standpunt gesteld dat terzake van de terbeschikkingstelling van de kantoorruimte aan [E] BV in box 1 een resultaat (...) in aanmerking moet worden genomen, dat op grond van de vaststellingsovereenkomst van 11 maart 2009 een inkomen uit aanmerkelijk belang (...) in aanmerking moet worden genomen, en dat het belastbare inkomen uit sparen en beleggen € 2.113.818 dient te bedragen.’

1.7

Belanghebbende is, bij brief van 4 december 2013, tegen deze aanslag, de beschikking heffingsrente en de boetebeschikking in bezwaar gekomen. De Inspecteur heeft bij uitspraak op bezwaar, gedagtekend 16 september 2015, de aanslag, de beschikking heffingsrente en de boetebeschikking gehandhaafd. Belanghebbende is daartegen opgekomen bij beroepschrift van 22 september 2015.

1.8

Bij de Rechtbank betreft één van de in geschil zijnde correcties de waarde van door belanghebbende aan [E] verhuurde onroerende zaken. Die correctie was deels gebaseerd op taxaties van taxateurs van de Belastingdienst. Tussen partijen was in geschil of de interne taxatiedossiers van verweerder tot de op de zaak betrekking hebbende stukken behoren en zo ja, welke gevolgen de rechtbank moet verbinden aan het niet overleggen daarvan door de Inspecteur.

1.9

Ter beoordeling van dit geschilpunt heeft de Rechtbank, in haar uitspraak van 16 juni 2016² eerst overwogen dat, ‘op grond van artikel 8:42, eerste lid, van de Awb (...) [de Inspecteur, A-G] in beginsel alle stukken die hem ter beschikking staan en een rol hebben gespeeld bij zijn besluitvorming dient (...) over te leggen. Die verplichting gaat in het algemeen niet zo ver dat (...) [de Inspecteur] gehouden is stukken in te brengen die ten grondslag liggen aan een onderzoeksrapport dat bij zijn besluitvorming een rol heeft gespeeld, maar die [ten grondslag liggende stukken; A-G] hem niet ter beschikking hebben gestaan. (...) Indien een partij verzuimt te voldoen aan de verplichting om stukken over te leggen is het op grond van artikel 8:31 van de Awb aan de rechter om daaruit de gevolgtrekkingen te maken die hem geraden voorkomen. Onder omstandigheden kan de gevolgtrekking worden gemaakt dat voorbijgegaan moet worden aan dit verzuim’.

1.10

De Rechtbank heeft vervolgd met de constatering dat ‘uit de door partijen overgelegde e-mailcorrespondentie blijkt dat (...) [de Inspecteur] naar aanleiding van de standpuntenwisseling in beroep heeft besloten de taxatiedossiers op te vragen bij de interne taxateurs die in zijn opdracht taxaties van eisers onroerende zaken hebben uitgevoerd. Dat betekent dat deze taxatiedossiers verweerder ter beschikking hebben gestaan. Dat verweerder bij de aanslagoplegging – of daarna – geen inzage heeft genomen in deze taxatiedossiers omdat hij geen twijfels had aan de juistheid van de daarop gebaseerde taxatierapporten, doet niet af aan het feit dat de taxatierapporten [bedoeld is de taxatiedossiers; A-G] van enig belang kunnen zijn geweest voor de besluitvorming. Voor dit oordeel is het niet nodig dat de aanslagregelaar – of een andere ambtenaar van verweerder gedurende de procedure – daadwerkelijk deze dossiers heeft geraadpleegd. Gelet hierop, heeft (...) [de Inspecteur] ten onrechte de dossiers niet als op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd.

1.11

De Rechtbank heeft echter op grond van artikel 8:31 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) aan de omstandigheden van het onderhavige geval de gevolgtrekking verbonden dat aan het verzuim van verweerder voorbij kan worden gegaan.

1.12

Belanghebbende is tegen de uitspraak van de Rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. Het Hof heeft, bij uitspraak van 17 januari 2017,³ na het formuleren van een aantal rechtsregels aangaande op de zaak betrekking hebbende stukken, als bedoeld in artikel 8:42 van de AWB, in afwijking van de Rechtbank geoordeeld dat ‘de Inspecteur (...) de desbetreffende taxatiedossiers eerst in de beroepsfase [heeft] opgevraagd’, dat, ‘deze dossiers (...) ten grondslag [hebben] gelegen aan de taxatierapporten die bij de besluitvorming een rol hebben gespeeld (...)’, dat ‘de taxatiedossiers (...) de Inspecteur bij het vaststellen van de aanslag en de uitspraken op bezwaar echter niet ter beschikking [hebben] gestaan en (...) derhalve geen rol [hebben] gespeeld bij zijn besluitvorming.’ Het Hof heeft dan ook geoordeeld dat de Inspecteur ‘deze dossiers (...) niet op grond van artikel 8:42 Awb [behoefde] over te leggen.’

1.13

Verder heeft het Hof inzichtelijk gemaakt dat uit andere procedures ten name van belanghebbende naar voren is gekomen dat belanghebbende met een verwijzing naar de “Trust Agreement” van 3 december 2007 niet overtuigend heeft aangetoond dat belanghebbende zijn gerechtigdheid tot het vermogen van de groepsvennootschap [J] SA deels heeft overgedragen aan de Luxemburgse bank Crédit Agricole (CA Bank). Dit brengt mee dat door de liquidatie van [J] SA op 27 december 2007 de vordering van [J] SA op groepsvennootschap [H] SA, ten bedrage van nominaal € 11.000.000, volledig is toegekomen aan belanghebbende als uiteindelijk gerechtigde.’ Het Hof heeft het in de onderhavige procedure niet overtuigend aangetoond geacht dat ‘de vermogenspositie van [H] SA in 2010 zodanig is dat haar schuld van € 11.000.000 en de daarover verschuldigde renten niet kunnen worden terugbetaald’ ‘Het Hof ziet dan ook geen aanleiding voor een afwaardering van de terbeschikkingstellings- en rentevordering in 2010. Daaruit lijkt voor het Hof te volgen dat het door de Inspecteur in aanmerking genomen bedrag als inkomsten uit tbs, juist is. Gebruikmakend van dezelfde bewijslastverdeling is het Hof aangaande de tbs-vordering op [E] , tot een vergelijkbare conclusie gekomen.

1.14

Tot slot heeft het Hof een oordeel gegeven over tot de rendementsgrondslag van box 3 behorende panden. Het oordeel van het Hof is geworden dat ‘belanghebbende met hetgeen hij heeft aangevoerd en ingebracht niet overtuigend [heeft] aangetoond dat de door de Inspecteur voorgestane waarde te hoog is. Gelet daarop dient het belastbare inkomen uit sparen en beleggen te worden vastgesteld op € 731.573.’

1.15

Belanghebbende komt thans, onder aanvoering van vier middelen van cassatie, op tegen de Hofuitspraak.

1.16

In het eerste middel betoogt belanghebbende dat sprake is van ‘schending en/of verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van artikel 8:42 van de Awb en in het algemeen van de beginselen van een behoorlijke procesorde, althans verzuim van vormen waarvan de niet inachtneming de nietigheid ten gevolge moet hebben, doordat het Hof in r.o. 4.1 tot en met 4.7 heeft geoordeeld dat de taxatiedossiers van de Belastingdienst en schermprints van WOZ-beschikkingen niet door de inspecteur op grond van artikel 8:42 van de Awb behoeven te worden overgelegd’.

1.17

Het tweede middel behelst dat ten onrechte ‘het Hof in r.o. 4.29 tot en met 4.34 heeft geoordeeld dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de door de inspecteur voorgestane waarde van belanghebbendes bedrijfspanden te hoog is’.

1.18

Het derde middel is gericht tegen het oordeel van het Hof ‘dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de vermogenspositie van [H] SA in 2010 zodanig is dat haar schuld van € 11.000.000 aan belanghebbende en de daarover verschuldigde renten niet kunnen worden terugbetaald’.

1.19

In het vierde middel wordt ’s Hofs oordeel bestreden ‘dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de vermogenspositie van [E] BV in 2010 zodanig is dat haar schuld aan belanghebbende niet kan worden terugbetaald of dat de verschuldigde rente niet kan worden betaald’.

1.20

Deze conclusie is verder als volgt opgebouwd. In onderdeel 2 worden de feiten en het procesverloop weergegeven, gevolgd door een beschrijving van het geding dat nu in cassatie voorligt in onderdeel 3. Onderdeel 4 omvat een overzicht van relevante wet- en regelgeving, wetsgeschiedenis, jurisprudentie en literatuur.⁴ Onderdeel 5 bevat de beoordeling van de middelen, gevolgd door de conclusie in onderdeel 6.

1.21

Deze procedure maakt deel uit van een cluster van zeven verwante zaken waarin ik vandaag conclusie neem. Bij die conclusies behoort een gemeenschappelijke bijlage.⁵ Alle zaken hebben gemeen dat zij, op enigerlei wijze, (onder meer) zien op de vraag of bepaalde fysieke stukken of computerbestanden, zijn aan te merken als ‘op de zaak betrekking hebbende stukken’. Of hiervan in een bepaald geval sprake is, hangt vaak mede af van de feiten van het geval, dus niet alleen van de uitleg van het recht; het gaat veelal om gemengde oordelen. Indien en voor zover geoordeeld moet worden dat er sprake is van ‘op de zaak betrekking hebbende stukken’, dient de Inspecteur die, in de bezwaarfase, ter inzage te geven aan de belanghebbende en dient die, in de beroepsfase, in te zenden aan de belastingrechter. Deze kan op verzoek van de Inspecteur toepassing geven aan de geheimhoudingsprocedure van artikel 8:29 van de Awb, om eventueel te komen tot (gedeeltelijke) geheimhouding van bepaalde stukken wegens valide geachte ‘gewichtige redenen’.

1.22

In deze procedure is met name aan de orde of onderliggende taxatiedossiers van de Belastingdienst en schermprints van WOZ-beschikkingen, door de Inspecteur moeten worden overgelegd als ‘op de zaak betrekking hebbende stukken’.