Rechtbank Amsterdam, 08-01-2016, ECLI:NL:RBAMS:2016:2, 4010121

[eiseres] is vanaf 1 februari 1991 tot 31 mei 2013 lid geweest van Abvakabo

FNV, een rechtsvoorgangster van FNV (Abvakabo FNV zal hierna ook FNV worden genoemd). Onderdeel van het lidmaatschap van FNV is de verlening van rechtsbijstand aan het lid bij geschillen inzake arbeid, inkomen, sociale zekerheid en letselschade.

Op 6 maart 2011 heeft [eiseres] bij FNV een verzoek ingediend tot het verkrijgen van juridische bijstand. [eiseres] heeft in dat kader het “Formulier arbeidsvoorwaarden algemeen” (hierna: het intakeformulier) van FNV ingevuld en ondertekend. Op het intakeformulier heeft [eiseres] bij het onderdeel “Hieronder duidelijk aangeven wat uw vraag is:”, het volgende ingevuld:

“me adviseren en me bijstaan in overleg met werkgever over in de weekend werken en hun manier van omgaan met mij als ze me daartoe dwingen”

In de door FNV opgestelde “Spelregels voor de individuele belangenbehartiging” is, voor zover van belang, het volgende opgenomen: “(...)Wanneer stoppen wij de belangenbehartiging?(...) - Wij zullen onze dienstverlening stoppen, wanneer u uw lidmaatschap beëindigt of wanneer u tegelijk met onze behandeling een andere belangenbehartiger inschakelt.(...)

Zijn er kosten verbonden aan de juridische bijstand van Abvakabo FNV?

Als lid van onze vakbond is de rechtshulp de u van ons krijgt kosteloos. Wij zorgen er niet alleen voor dat u wordt bijgestaan door een ter zake deskundige behandelaar, maar nemen ook alle kosten voor onze rekening die verbonden zijn aan het voeren van een procedure (deurwaarderskosten, griffierechten en dergelijke).

(...)

Klachtenregeling

(...) Mocht u onverhoopt toch niet tevreden zijn over de wijze waarop uw kwestie behandeld wordt/is, en mocht u – als het een nog lopende zaak betreft – ook niet tot een oplossing komen met (de leidinggevende van) uw behandelaar, dan kunt u bij ons Juridisch Adviescentrum een klachtenformulier opvragen. (...)

Wanneer u niet tevreden bent over de uitleg en toepassing van onze algemene voorwaarden, onze inschatting van de haalbaarheid van uw kwestie of de manier waarop wij uw kwestie behandelen, staat het u uiteraard vrij een andere belangenbehartiger in armen te nemen. De kosten die hieraan verbonden zijn worden in de regel niet door Abvakabo FNV vergoed. (...).”

De Algemene voorwaarden individuele belangenbehartiging Abvakabo FNV (hierna: de algemene voorwaarden) bepalen, voor zover van belang, het volgende:

“(...)

Artikel 1

Juridische bijstand

Abvakabo FNV biedt juridische bijstand op het gebied van arbeid en inkomen, sociale zekerheid en letselschade. Onder juridische bijstand wordt verstaan: het geven van informatie en advies, begeleiding en bemiddeling en het optreden namens het lid in en buiten rechte.

(...)

Artikel 5 voorwaarden voor het in aanmerking komen voor juridische bijstand (...)

d. Abvakabo FNV heeft het recht een dossier niet in behandeling te nemen dan wel de behandeling tussentijds te staken, indien, gelet op de ten tijde van de beoordeling beschikbare literatuur en jurisprudentie, naar het oordeel van Abvakabo FNV in redelijkheid geen kans op een succesvolle afwikkeling van de zaak bestaat. (...)

f. Geen juridische bijstand wordt verleend indien:

(...)

- het lid tevens een andere belangenbehartiger voor zijn zaak inschakelt of heeft ingeschakeld;

(...)

Artikel 6

door wie

Juridische bijstand wordt verleend door vakbondsconsulenten van Abvakabo FNV, medewerkers van Abvakabo FNV of andere door Abvakabo FNV aangezochte (rechts)hulpverleners. Het toewijzen van een (rechts)hulpverlener is voorbehouden aan Abvakabo FNV. Het lid heeft geen vrije keuze van (rechts)hulpverlener.

(...)

Artikel 9

kosten juridische bijstand

a. De door Abvakabo FNV te vergoeden kosten van juridische bijstand omvatten:

1. De kosten die verbonden zijn aan de behandeling van het door het lid gemelde probleem door medewerkers van Abvakabo FNV of door Abvakabo FNV ingeschakelde externe (rechts)hulpverleners.

(...)

Artikel 10 geschillen a. Wanneer het lid uit ontevredenheid over de toepassing van deze algemene voorwaarden of de individuele belangenbehartiging door Abvakabo FNV c.q. door haar ingeschakelde derden op eigen kosten een externe (rechts)hulpverlener inschakelt en het lid naderhand deze kosten ten laste van Abvakabo FNV wil brengen, komt het lid alleen voor vergoeding van deze kosten in aanmerking indien: - de reden waarom het lid een andere (rechts)hulpverlener heeft ingeschakeld naar het oordeel van Abvakabo FNV voldoende valide zijn én - het lid alvorens een externe (rechts)hulpverlener in te schakelen schriftelijk zijn beklag bij het bondsbestuur heeft gedaan onder gelijktijdige aankondiging van het voornemen een externe (rechts)hulpverlener in de arm te nemen, een en ander voor zover de behandeling van de zaak dit qua tijd toestaat, én - de hoogte van de kosten redelijk is. (...).”

In een e-mail van 23 maart 2011 heeft [eiseres] het volgende, voor zover hier van belang, aan [naam] meegedeeld:

“(...) Ik schrok achteraf wel een beetje van dat je zei dat we er van uit moesten gaan dat ik ook wat moest geven uiteindelijk, bijv 2 weekenden. Ik dacht dan heb ik niets gewonnen. Conclusie ik ben te weinig bezig geweest met wat ik wil bereiken. We hebben het eigenlijk nauwelijks gehad over wat ik zou willen bereiken.

1. De afspraak hoort echt onverkort te blijven staan. Argumenten van piek en daluren moeten we doorprikken. (Ze hebben mij en mijn afspraak contract genegeerd. (...).”

Bij e-mail van 25 maart 2011 heeft [naam] onder meer het volgende aan [eiseres] meegedeeld:

“(...)

Uiteraard heb ik geen pasklare oplossing voor uw situatie. Het lijkt mij daarom om begin volgende contact op te nemen met uw werkgever en aan te geven dat wij bereid zijn om in gesprek te gaan over een oplossing. Een mogelijk oplossing is bijvoorbeeld mediation, het zwart op wit zetten van uw taken en activiteiten en duidelijkheid van de werkgever in hoeverre men bereid is de afspraak die in het verleden met u is gemaakt om niet in de weekenden te werken na te komen. Verder zal er natuurlijk ook duidelijkheid moeten komen over de mogelijke overplaatsing. Hoewel ik mij kan voorstellen dat u het onacceptabel vindt dat er mogelijk wordt afgeweken van eerdere afspraken die met u zijn gemaakt wil ik er nogmaals op wijzen dat het niet uitgesloten is dat hier toch enigszins van af wordt geweken. Uiteindelijk dient het organisatiebelang afgewogen te worden tegen de individuele afspraken van de werknemer. (...).”

Op 30 maart 2011 heeft [eiseres] samen met [naam] gesproken met de leidinggevende van [eiseres] . [eiseres] heeft van die bespreking een verslag opgesteld, dat zij per e-mail van 30 maart 2011, om 15:15 uur, aan [naam] heeft gezonden. Die e-mail vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:

“(...) Hierbij het verslag, ik heb me weer aardig laten paaien.

(...)

Ik kom tegemoet door

Ik kan mijn percentage uitvoerend verhogen tot 75% op de watertoren als ik van dinsdag tot vrijdag werk.

overplaatsing naar de Watertoren

Dat is al veel.

Niet alles kan van mij komen. (...).”

Het door [eiseres] opgestelde verslag van de op 30 maart 2011 gehouden bespreking, dat door [eiseres] als bijlage bij voormelde e-mail van 30 maart 2011 was gevoegd, vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:

“(...) [eiseres] ( [eiseres] , rechtbank) geeft aan dat de kwestie van de weekenden een sta in de weg is voor haar om overplaatsing naar De Watertoren te accepteren. (...) [naam 2] [de leidinggevende van [eiseres] , rechtbank] waarschuwt dat hij zijn best heeft gedaan om een en ander voor [eiseres] soepel te hanteren en dat hij zich hard zal opstellen als we het erop aan laten komen. (...)”.

“(...)

Ik heb begrepen dat ik per 4 april al ingeroosterd ben op De Watertoren. Om geen chaos te creeeren en niet andere werknemers of de kinderen de dupe te laten worden, wil ik daar de komende maand wel werken volgens rooster. Dit is echter tijdelijk. Tot er goede afspraken zijn gemaakt. Ik vraag de organisatie om daar zo snel mogelijk verandering in aan te brengen. Ik ben bereid verder mee te denken over oplossingen. (...).”

Naar aanleiding van de op 30 maart 2011 gehouden bespreking, heeft [naam] in een e-mail van 1 april 2011, om 16:33 uur, onder meer het volgende aan de werkgever van [eiseres] meegedeeld:

“(...) Na het uitgebreid onderhoud met mevrouw [eiseres] kan ik u het volgende berichten:

Mevrouw [eiseres] kan niet zondermeer instemmen met het voorstel van de organisatie. Uitdrukkelijk zij vermeld dat zij bereid is om in het belang van de organisatie (en indien haar gezondheid dit toelaat) werkzaamheden te verrichten op de locatie de Watertoren. Op dit moment is echter voor mevrouw [eiseres] onvoldoende inzichtelijk (middels cijfers en nader info) in hoeverre het redelijk is van de organisatie dat haar individuele afspraak (arbeidsvoorwaarde) voor het organisatiebelang moet wijken. Uit de arbeidsrechtelijke jurisprudentie volgt dat werkgever en werknemer met elkaar dienen te overleggen over een redelijke oplossing indien de werkgever een zwaarwegend belang heeft bij het wijzigen van bepaalde werkafspraken. Het zondermeer ter zijde schuiven van de afspraak om geen weekenddiensten te verrichten kan in deze niet als redelijk worden gezien. In dit verband dient ook onderzocht te worden in hoeverre er bijvoorbeeld medische of andere zwaarwegende privebelangen voor mevrouw [eiseres] zijn waar een werkgever niet om heen kan.

Gegeven het bovenstaande is de discussie dus nog niet afgerond, maar zal er nader overleg en onderzoek nodig zijn om partijen nader tot elkaar te brengen. (...). ”

Op 1 april 2011 heeft [eiseres] mr. R.A.M. Koolen, advocaat te Amsterdam, voor een second opinion inzake het geschil met haar werkgever benaderd. In een e-mail van 1 april 2011, om 17:45 uur, heeft [eiseres] vervolgens aan Koolen het volgende, voor zover hier van belang, meegedeeld:

“(...) Ik heb nog steeds het gevoel na het overleg en nu ook weer n.a.v. de laatste mail (notulen waarin staat dat ik naar De Watertoren ga) terwijl de afspraak is dat we ons beraden, dat ik vandaag binnen kreeg dat ze me / ons totaal niet serieus nemen.

De afspraak die ik met de bond maakte is:

Hij zou contact opnemen met de bond om te zeggen dat we het nog niet eens zijn.

Ik heb voorgesteld om maandag te beginnen en alleen op de uitvoering dus halve dag zeg maar.

(...)

Voorlopig is mijn vraag aan u beperkt tot een 2e mening en heeft de abvakabo mijn zaak onderhanden.(...).”

In een e-mail van 3 april 2011 heeft [eiseres] , in reactie op de hiervoor onder 2.13 vermelde e-mail van [naam] aan haar werkgever, voor zover hier van belang, aan [naam] meegedeeld:

“(...) Volgens mij lees ik in je reactie dat ik wel naar De Watertoren wil overgeplaatst, maar dat ik de weekenden nog niet opgeef. Als dat zo is, dan heb ik daar geen begrip voor, want op 31 januari [lees: 31 maart, rechtbank] stuur ik je nog een mail waarin ik aangeef dat ik daarmee niet akkoord kan gaan. (...) Ik ben het niet eens met deze reactie, want hij is minimaal voor misverstanden vatbaar. Hoe gaan we dat corrigeren? Ik neem maandagochtend contact op met meneer Koolen, die ik ingeschakeld had voor een second opinion en bespreek e.a.a met hem.(...).”

In een e-mail van 4 april 2011 heeft [eiseres] het volgende, voor zover hier van belang, aan haar leidinggevende meegedeeld:

“Vandaag ben ik op juridisch advies en onder protest gestart met werkzaamheden op de Watertoren.

(...)

Ik wil je nog opmerkzaam maken op een fout in de reactie van mijn advokaat. De afspraak is dat ik tijdelijk werkzaamheden op De watertoren accepteer om geen chaos te veroorzaken te laten ontstaan voor de doelgroep en andere collega’s. De werkzaamheden op de Watertoren mogen geen negatieve invloed hebben om mijn arbeidsvoorwaarde voor de weekenden vrij. Er is vooralsnog geen sprake van een overplaatsing.

Binnenkort volgt een schriftelijke reactie van mijn advokaat.(...).”

Bij e-mail van 5 april 2011, om 09:16 uur, heeft [naam] aan [eiseres] gevraagd of de e-mail van 4 april 2011 betekent dat zij de behandeling van de zaak in handen heeft gegeven van een advocaat. In reactie daarop heeft [eiseres] het volgende, voor zover hier van belang, in een e-mail van 5 april 2011, om 11:05 uur, aan [naam] meegedeeld:

“(...) Jij hebt de behandeling tot die is opgezegd.

Ik heb een 2e mening gevraagd aan Boogert Haring in Amsterdam.

De Heer Eric Koolen gaat erover. Als hij contact opneemt mag jij hem mijn informatie geven. Hij heeft de zaak niet in handen, hij heeft wel een aantal stukken van mij waarop hij een mening kan baseren.(...).”

In een e-mail van 6 april 2011 heeft [naam] het volgende aan [eiseres] geadviseerd:

“(...) T.a.v. het weigeren individuele afspraken cq arbeidsvoorwaarden is door de Hoge Raad (hoogset rechter) beslist dat een werknemer een redelijk voorstel van de werkgever niet mag weigeren op grond van goed werknemerschap. Maar de werknemer hoeft ook niet zomaar alle wijzigingen te accepteren. Er de praktijk moet eerst worden onderzocht of het voorstel van de werkgever wel redelijk is. Met andere woorden: of hij zich als een goed werkgever gedraagt ten opzichte van de werknemer. Hierbij moeten alle omstandigheden worden meegewogen. Op deze manier wordt de werknemer beschermd tegen onredelijke voorstellen van de werkgever. Pas daarna wordt gekeken of de werknemer dit voorstel redelijkerwijs zou moeten aanvaarden.

Mijn advies is derhalve toch om in te zetten op ene oplossing waarbij u ook water bij de wijn doet en de werkgever uiteraard ook. Het voorstel van 1 weekend in de 6 weken lijkt mij dit verband redelijk. Het risico bij het niet accepteren hiervan is dat de arbeidsrelatie verstoord raakt en dat dit uiteindelijk tot een ontslag zal leiden waarbij u mogelijk weinig tot geen vergoeding meekrijgt indien de rechter oordeelt dat het voorstel van de werkgever redelijk is en u dit redelijkerwijs had dienen te accepteren. (...).”

“(...) Ik wil het liefst een streep zetten achter de toestanden omdat het een te zware fysieke en emotionele belasting is voor mezelf en voor mijn man. Niemand is gebaat bij juridisch gekissebis. (...) Daarom vraag ik de organisatie om reden van gezondheid van mij en mijn man en ons familieleven om mijn afspraak van de vrije weekenden te laten staan. Ik zal me dan opnieuw en met volle inzet en enthousiasme inzetten (...) voor De Watertoren. Ik ben wel bereid om de vrijdagen te werken i.p.v. de maandagen om tegemoet te komen aan de verhouding uitvoerend en neventaken te verbeteren. (...).”

Op 12 april 2011 heeft [naam] [eiseres] per e-mail herinnerd aan zijn e-mail van 6 april 2011 en haar gevraagd of er nog ontwikkelingen te melden zijn. [eiseres] heeft daarop op 19 april 2011 per e-mail als volgt gereageerd:

“(...) Volgens mij ben ik tot mijn schande vergeten jou dit gedane voorstel te mailen. Sorry daarvoor en bij deze.

Tot op heden heb ik hierop geen reactie ontvangen. Ik ben intussen op De Watertoren hard aan het werk.

Ze laten me in mijn sop gaarkoken.

Alle vaste medewerkers op 1 na hebben de weekenden niet gewerkt.

Op de watertoren zijn het slechte werkomstandigheden met slechte watervoorziening en zo’n losse toilet. Ik weet niet of dit wel mag allemaal. Ook voor de bezoekersgroep. (...).”

Door mr. M-L. Israëls van voornoemd advocatenkantoor zijn vervolgens een drietal procedures tegen de werkgever van [eiseres] gestart, te weten:

1. bij verzoekschrift van 14 juli 2011, een procedure bij de commissie van geschillen van het Fonds Collectieve Belangen, waarbij is verzocht vast te stellen dat de afspraak om niet in de weekenden te behoeven te werken een tussen partijen overeengekomen arbeidsvoorwaarde is, welke de werkgever van [eiseres] dient te respecteren,

2. bij dagvaarding van 27 september 2011, een procedure tegen de werkgever van [eiseres] bij de kantonrechter van de rechtbank Utrecht, waarbij onder meer een verklaring voor recht is gevorderd dat de met [eiseres] gemaakte afspraak om niet in het weekenden te werken een tussen partijen overeengekomen arbeidsvoorwaarde is, en

3. bij verzoekschrift van 11 juli 2012, een procedure voor de kantonrechter van de rechtbank Utrecht, waarbij door [eiseres] ontbinding van de arbeidsovereenkomst met haar werkgever is verzocht vanwege veranderde omstandigheden.