Rechtbank Assen, 13-02-2008, BC4886, 65658 - KG ZA 08-6

Sector civiel recht

in de zaak van

tegen

Partijen zullen hierna eisers en DOC genoemd worden.

1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.

2.2. DOC is een coöperatie die een zuivelverwerkende onderneming exploiteert.

2.3. Eisers waren (gewoon) lid van DOC en leverden de van hun bedrijf afkomstige melk aan DOC. Zij hebben hun lidmaatschap na 1 januari 2007 doch voor 1 oktober 2007 opgezegd tegen 1 januari 2008.

2.9. Vervolgens heeft ieder van eisers een brief van DOC ontvangen, waarin zij op de hoogte zijn gebracht van de aan hen berekende schadevergoeding, met daarbij een factuur, gedateerd op 30 november 2007, voor het bedrag van die schadevergoeding:

“Zoals reeds aangekondigd in de brief waarin wij uw opzegging van het lidmaatschap van DOC kaas hebben bevestigd, brengen wij u hierbij op de hoogte van de berekende schadevergoeding die u aan DOC kaas dient te betalen a.g.v. uw opzegging. Deze berekende schadevergoeding is gebaseerd op 4 % van het gemiddelde melkgeld over de afgelopen 5 jaar of indien van toepassing een kortere periode. De maanden november en december 2007 en de nabetaling over 2007 zijn ingeschat.

De schadevergoeding is berekend op (…)

2.10. Eisers hebben het aan ieder van hen gefactureerde bedrag als bedoeld in r.o. 2.9 niet betaald. Zij hebben bij brief van 19 december 2007 van mr. G.D. te Biesebeek bezwaar gemaakt tegen de door DOC aangekondigde verrekening.

2.11. DOC heeft vervolgens de gefactureerde bedragen ingehouden op het aan ieder van eisers toekomende melkgeld over december 2007, waarbij het restant van dit melkgeld is uitgekeerd op of omstreeks 18 januari 2008.

3. De vordering

4. Het verweer

4.1. DOC voert gemotiveerd verweer. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

5.1. Als eisers treden op diverse natuurlijke personen, maatschappen en vennootschappen onder firma. Ondanks het feit dat de tenaamstelling van eisers op punten afwijkt van de door DOC bijgehouden ledenlijst moet, gezien de aard van die afwijkingen, het voor DOC voldoende duidelijk zijn (namens) welke ex-leden de vorderingen zijn ingesteld.

5.2. Dat de maten en vennoten van de maatschappen en vennootschappen onder firma niet zijn vermeld in de dagvaarding maakt niet dat de eisende maatschappen en vennootschappen onder firma niet-ontvankelijk zijn in hun vordering. Aangenomen wordt dat de vennootschap onder firma op grond van artikel 51 lid 2 Rv. over een ‘eigen recht’ beschikt om als procespartij in rechte op te treden, hoewel zij geen rechtspersoon is (HR 5 november 1976, NJ 1977, 586). Gezamenlijke maten die onder een gemeenschappelijke naam handelen, waarvan, gezien de tenaamstelling in de dagvaarding, sprake is, kunnen op grond van artikel 51 lid 2 RV onder die gemeenschappelijke naam dagvaarden en gedagvaard worden. Het enkele feit dat DOC daardoor beperkt wordt bij het instellen van een eis in reconventie doet daaraan niet af.

5.3. Verder hebben eisers een spoedeisend belang gesteld bij hun vordering, zodat de stelling van DOC dat zij in verband met het ontbreken van een spoedeisend belang bij hun vordering niet-ontvankelijk zouden zijn in hun vordering, wordt verworpen.

De vordering: ongedaanmaking van de verrekening.

5.4. Tussen partijen staat vast dat ieder van eisers een opeisbare vordering had op DOC ten aanzien van het melkgeld over de maand december 2007.

5.6. DOC stelt dat zij op grond van artikel 13 van de Statuten recht heeft op vergoeding van de werkelijk door haar geleden schade, die zij tot maximaal 4 % berekent over het gemiddelde melkgeld dat een lid in de vijf voorafgaande boekjaren van DOC heeft ontvangen. Deze schadevergoeding heeft zij op grond van artikel 12 lid 2 van de Statuten verrekend met het door DOC over december 2007 te betalen melkgeld.

5.7. Op grond van artikel 13 lid 1 van de Statuten kan een gewoon lid zijn lidmaatschap zonder schadevergoeding opzeggen wanneer hij daarbij een opzegtermijn van één jaar in aanmerking neemt. De schaderegeling van artikel 13 van de Statuten is van toepassing in geval op grond van artikel 10 lid 2 van de Statuten wordt opgezegd met een opzegtermijn van drie maanden tegen het einde van het boekjaar, zijnde 31 december.

5.8. In artikel 13 lid 1 van de Statuten is opgenomen dat het schadevergoedingsbedrag zal worden bepaald door een door de directie aan te wijzen deskundige op basis van het bedrag van de schade die DOC ten gevolge van het uittreden van het lid zal lijden, met een hoogte van maximaal 4 % van het melkgeld dat het lid gemiddeld per jaar in de vijf voorafgaande boekjaren van DOC heeft ontvangen.

5.9. In artikel 13 van de Statuten wordt daarmee naar voorlopig oordeel voldoende duidelijk omschreven in welk geval sprake is van een schadevergoedingsverplichting en op welke wijze die dient te worden berekend, namelijk op basis van de door DOC door de opzegging te lijden schade. Daarbij wordt een duidelijk maximum gehanteerd voor de door het lid te betalen schadevergoeding. Dat in het huishoudelijk reglement, zoals dat gold voor 1 januari 2008, niet de grondslagen zijn opgenomen op basis waarvan de hoogte van het bedrag van de schade dient te worden vastgesteld, maakt niet dat de grondslag voor de door het opzeggende lid te betalen schadevergoeding is komen te vervallen. Ten aanzien van de schadeberekening die is gemaakt op basis van de in artikel 7 van het - op 1 januari 2008 in werking getreden - huishoudelijk reglement opgenomen grondslagen is onvoldoende gesteld of gebleken dat die grondslagen in beginsel onjuist zijn.

5.12. De door DOC gehanteerde regeling gaat uit van een uittreedvergoeding op basis van de werkelijk door DOC geleden schade tot maximaal 4 % van het melkgeld over het gemiddelde melkgeld over de afgelopen vijf boekjaren, waar de Europese Commissie een forfaitair bedrag van 4 % van het melkgeld over het afgelopen boekjaar toelaatbaar acht. Daarmee valt deze regeling in elk geval binnen de door de Europese Commissie aanvaardbaar geachte concurrentiebeperking.

5.13. Verder kent DOC een lange opzegtermijn zonder uitstapvergoeding van tenminste één jaar, naar de voorzieningenrechter aanneemt tegen het einde van het boekjaar, die in vergelijking met de door de Europese Commissie nog aanvaardbaar geachte opzegtermijn van twee jaar uitgaande van opzegging per 1 april, 1 september en 1 december, gunstiger is voor het opzeggende lid, nu de door DOC gehanteerde opzegtermijn zal leiden tot een opzegtermijn van minimaal één jaar (bij opzegging op 31 december) en van maximaal twee jaar (bij opzegging op 1 januari).

5.15. Eisers hebben aangevoerd dat DOC niet eerder leden, die het lidmaatschap hebben opgezegd, heeft aangesproken op vergoeding van vermeende schade en dat zij een beleidswijziging op dat punt niet heeft uitgedragen en/of met eisers gecommuniceerd.

5.16. Door DOC is dit gemotiveerd weersproken, in die zin dat voorheen hetzij geen sprake was van opzeggingen waarop de schaderegeling van toepassing was, hetzij sprake was van een incidenteel geval, waarin het niet lonend was tot die schadeberekening over te gaan. In het laatste geval maakte het bepaalde in artikel 13 lid 2 van de Statuten het ook mogelijk om van die schadeberekening af te zien.

5.18. Door eisers is naar voren gebracht dat een groot aantal van hen voorafgaand aan de opzegging navraag heeft gedaan bij de rayonadviseur over een eventuele vergoedingsplicht bij einde lidmaatschap. Daarbij is hen meegedeeld, dat zij kunnen opzeggen, ongeacht de opzegtermijn, zonder dat zij een vergoeding verschuldigd zijn. Eisers stellen de aan hen gedane uitlatingen schriftelijk te hebben bevestigd, waarop nimmer door DOC is gereageerd dan wel geprotesteerd.

5.19. DOC heeft daarop verklaard dat eisers behoren tot de (georganiseerde) groepen, die in verschillende bijeenkomsten door de directie van DOC tijdig zijn geïnformeerd over de verplichting tot schadevergoeding. Tot de eisers behoren drie leden van de ledenraad, die als geen ander kunnen en moeten weten wat de consequenties zijn van opzegging met een opzegtermijn korter dan één jaar. Bovendien is voor alle melkveehouders de verplichting tot schadevergoeding uitdrukkelijk in de statuten is opgenomen en kunnen medewerkers van DOC, die daarover andere informatie verschaffen, DOC niet binden. Verder heeft alleen [eiser sub 2] – eiser sub 2 - zich beklaagd en wel bij brief van 4 augustus 2007.

5.20. Op grond van artikel 13 lid 2 van de Statuten, met de inhoud waarvan eisers als voormalige leden van DOC op de hoogte worden geacht te zijn, is het voorbehouden aan de directie om in bepaalde omstandigheden het op grond van artikel 13 lid 1 van de Statuten te berekenen schadevergoedingsbedrag geheel of gedeeltelijk kwijt te schelden. In dit kort geding is niet voldoende aannemelijk geworden dat de rayonadviseurs bevoegd zouden zijn DOC op dit punt te vertegenwoordigen door het doen van toezeggingen zoals is gesteld. In elk geval is naar voorlopig oordeel niet voldoende aannemelijk gemaakt dat er verklaringen en gedragingen van DOC zijn geweest, op grond waarvan eisers ervan mochten uitgaan dat de rayonadviseurs bevoegd waren tot die vertegenwoordiging. In de door eisers daartoe aangehaalde brief van DOC bij de leveringsvoorwaarden wordt slechts verklaard dat in geval van vragen over die leveringsvoorwaarden - waarin overigens niets is opgenomen over de toepassing van de schaderegeling van artikel 13 van de Statuten - contact kan worden opgenomen met de rayonadviseurs, van wie de namen worden genoemd in de leveringsvoorwaarden.

5.24. Door DOC is verklaard dat [hoofd ledenadministratie van DOC], na de brief van 4 augustus 2007 van [eiser sub 2] contact met [eiser sub 2] heeft opgenomen, dat [hoofd ledenadministratie van DOC] en [eiser sub 2] vervolgens in augustus 2007 samen hebben gesproken, en dat daarbij door [hoofd ledenadministratie van DOC] aan [eiser sub 2] is verklaard dat de schadevergoedingsverplichting wel degelijk aan de orde was. De inhoud van dit gesprek stelt DOC bij aangetekende brief van 29 augustus 2007 aan [eiser sub 2] te hebben bevestigd, waarbij [eiser sub 2] deze brief niet heeft afgehaald.

5.25. Ter zitting is door [eiser sub 2] bevestigd dat hij met [hoofd ledenadministratie van DOC] heeft gesproken, maar hij heeft verklaard dat dit is geweest nadat de door hem in zijn brief van 4 augustus 2007 aan DOC gestelde termijn was verstreken en dat hij op dat moment reeds andere verplichtingen was aangegaan. De voorzieningenrechter acht het in dit verband echter aan [eiser sub 2] zelf te wijten dat hij reeds op zo korte termijn, zonder een daadwerkelijke bevestigende reactie van DOC te hebben ontvangen, en reeds voor zijn daadwerkelijke opzegging, die is gedaan bij brief van 4 september 2007, andere verplichtingen is aangegaan die hem noodzaakten te kiezen voor het opzeggen tegen een opzeggingstermijn van drie maanden.

5.26. Verder is een brief overgelegd van [eiser sub 33] van 24 september 2007, en een brief van de zijde van eiser sub 27, van 26 september 2007, waarin zij hun lidmaatschap opzeggen onder verwijzing naar de brief van [eiser sub 2] van 4 augustus 2007. Dat [eiser sub 33] en eiser sub 27 afgaand op het verhaal van [eiser sub 2] eveneens zijn overgegaan tot opzegging tegen een opzegtermijn van drie maanden is naar voorlopig oordeel geheel voor hun eigen rekening.

5.28. Naar aanleiding van het rapport van Ernst & Young heeft DOC het in de schaderegeling genoemde maximum van 4 % van het gemiddelde melkgeld over de afgelopen vijf jaar aan ieder van eisers berekend. Nu niet anders is gesteld of gebleken wordt in dit kort geding aangenomen dat het aan ieder van eisers tezamen met het aan ieder van de eisers in de eveneens tegen DOC aanhangige zaak met zaaknummer 66042 aldus berekende en bij hen ingehouden maximumbedrag van 4 % van het in de afgelopen vijf jaren gemiddeld aan hen jaarlijks uitbetaalde melkgeld, dat voor alle eisers tezamen uitkomt op € 1.522.000,00, correct is.

5.29. Eisers hebben verklaard dat DOC, anders dan door DOC is gesteld, door de opzegging geen schade lijdt. Daarover wordt het volgende overwogen:

5.30. Zoals geoordeeld biedt artikel 13 van de Statuten in het onderhavige geval de grondslag voor de in rekening gebrachte schadevergoeding. Zoals reeds is overwogen is onvoldoende gesteld of gebleken dat de door Ernst & Young bij de schadeberekening gebruikte grondslagen, die zijn opgenomen in het op 1 januari 2008 in werking getreden artikel 7 van het huishoudelijk reglement, onjuist zijn.

5.31. De schadeberekening van Ernst & Young is gebaseerd op het bedrag aan vaste kosten dat, door het uittreden van (onder meer) eisers en de daardoor verminderde aanvoer van melk, minder gedekt zal zijn. Daarbij worden andere mogelijke schadeposten, zoals gederfde winst, nog buiten beschouwing gelaten. Ernst & Young heeft in deze berekening reeds verdisconteerd dat DOC inmiddels melk heeft bijgekocht voor 2008, zoals ook door eisers is gesteld. Daarmee rekening houdende wordt het bedrag aan minder gedekte vaste kosten door Ernst &Young nog berekend op € 2.378.000,00, wat aanzienlijk meer is dan de ingehouden € 1.522.000,00.

5.32. Ten aanzien van de schadeberekening betwisten eisers bij gebrek aan wetenschap dat de aangevoerde melk door hun opzeggingen en die van de eisers in genoemde zaak met zaaknummer 66042 met 119,2 miljoen kilogram afneemt. De voorzieningenrechter oordeelt hierover dat eisers, nu het hun eigen melk betreft, in staat moet worden geacht ook zelf te berekenen met hoeveel kilogram melk de aangevoerde melk door hun opzeggingen zal afnemen, hetgeen zij hebben nagelaten.

5.33. Daarnaast vragen eisers zich af waarom in 2008 niet op de vaste kosten kan worden bespaard. Op dit punt wordt in de beoordeling betrokken dat eisers, daartoe in de gelegenheid gesteld door DOC, hebben afgezien van de mogelijkheid door tussenkomst van een eigen accountant de berekende vaste kosten te toetsen. Daarmee kon DOC, gezien haar gerechtvaardigde belang op geheimhouding van concurrentiegevoelige informatie, hier ook (nog) volstaan.

5.34. Eisers hebben nog aangevoerd dat voldoende melk wordt aangeboden en dat de inkoopprijs van die melk lager is dan de prijs die DOC betaalt aan haar leden, zodat zij door de opzegging op inkoop bespaart. DOC heeft verklaard dat zij een deel van de verloren melk heeft teruggehaald en dat Ernst & Young daarmee rekening heeft gehouden in de schadeberekening, hetgeen ook in de schadeberekening naar voren komt. Voor wat betreft de mogelijkheid melk in te kopen voor een lage prijs heeft DOC verklaard dat zij daarop als coöperatie niet kan drijven, hetgeen niet onaannemelijk voorkomt. In elk geval is door eisers onvoldoende inzichtelijk gemaakt welke concrete gevolgen deze inkoop van melk voor de door DOC te lijden schade zou kunnen hebben. Daarbij wordt ook in aanmerking genomen dat de door Ernst & Young berekende schade wegens minder gedekte vaste kosten aanzienlijk meer is dan de ingehouden 4 %, waarbij nog niet alle schade is meegenomen.

5.35. Ten aanzien van de door eisers aangevoerde omstandigheid dat op deze schadeberekening geen accountantscontrole is toegepast geldt dat op grond van artikel 13 van de Statuten geen accountantscontrole is vereist. Anders dan in artikel 12 lid 1 van de Statuten is bepaald voor de vereffening van de door DOC aan eisers uit te betalen ledenrekeningen hoeft in het kader van de schadeberekening op grond van artikel 13 van de Statuten de vaststelling van de jaarrekening over 2007 ook niet te worden afgewacht. Ook hier wordt relevant geacht dat eisers geen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid de schadeberekening te laten toetsen door een eigen accountant.

5.36. Naar voorlopig oordeel heeft DOC een voldoende onderbouwde berekening van de schade overgelegd, waartegen eisers in dit kort geding onvoldoende hebben ingebracht. Voldoende aannemelijk is ook dat in deze schadeberekening nog niet alle te lijden schade is betrokken, waarbij de berekende schade nu reeds uitkomt op een bedrag dat aanzienlijk meer bedraagt dan de vordering van eisers terzake van het over december 2007 aan hen verschuldigde melkgeld. Door eisers is daarbij niet voldoende inzichtelijk gemaakt dat en in hoeverre de schade van DOC minder zou kunnen bedragen door het inkopen van melk.

Spijtoptanten

5.37. Voor zover een aantal eisers te kennen zouden hebben gegeven alsnog een jaar lang aan DOC te willen leveren, derhalve alsnog te willen opzeggen met een opzegtermijn van tenminste één jaar, zonder vergoedingsverplichting, heeft DOC aan deze eisers verklaard dat zij daarmee niet akkoord gaat, maar dat deze eisers in dat geval gedurende drie jaar lid dienen te blijven. DOC heeft dit ter zitting aldus toegelicht dat eenmaal gedane opzeggingen die door DOC zijn bevestigd definitief zijn en dat zij geen belang heeft bij calculerende opzeggingen, omdat zij is gebaat bij continuïteit en solidariteit van haar leden.

5.38. Op dit punt zijn als productie 11 alleen stukken overgelegd ten aanzien van twee eisers, te weten [eiser 35] en [eiser sub 22]. Verder kan, het redelijke belang van DOC in aanmerking nemende bij continuïteit en loyaliteit binnen haar organisatie, naar voorlopig oordeel redelijkerwijze niet van DOC worden verlangd dat zij in het kader van beperking of voorkoming van haar schade zonder meer akkoord gaat met de wijziging van de opzegging door een aantal eisers in die zin dat alsnog mag worden opgezegd tegen 31 december 2008.

Causaal verband

5.39. Anders dan door eisers wordt voorgestaan, is causaal verband aanwezig tussen de voor DOC aan ieder van eisers berekende schadevergoeding en de door ieder van de eisers gedane opzegging. De door Ernst & Young berekende schade is immers geschied op basis van de minder gedekte vaste kosten als gevolg van de opzeggingen. De vervolgens ingehouden schadevergoeding is voor iedere eiser afzonderlijk gerelateerd aan de melk die deze eiser zelf pleegde te leveren aan DOC en is bepaald op een maximum van 4 % van het door die individuele eisers over de voorgaande (vijf) boekjaren gemiddeld per jaar ontvangen melkgeld.

Bevoegdheid tot verrekening

5.40. Nu voldoende aannemelijk is dat DOC door de opzeggingen schade heeft geleden en dat die schade de omvang van de vordering van eisers ter zake van de over december 2007 aan hen verschuldigde melkgelden in ruime mate overtreft kan DOC zich als verweer tegen deze vordering van eisers op verrekening beroepen.

5.41. Die bevoegdheid tot verrekening is ook uitdrukkelijk aan DOC toegekend in artikel 12 lid 2 jo artikel 12 lid 1 van de Statuten, waarin is opgenomen dat de directie het recht heeft om de vordering van het lid op grond van artikel 12 lid 1 van de Statuten (de uitkering van het aandeel in de ledenrekening en van al de overige vorderingen die het lid op DOC heeft) te verrekenen met al hetgeen het lid, van wie het lidmaatschap eindigde, uit welken hoofde ook aan DOC schuldig is of wordt. Uit deze omschrijving in artikel 12 lid 1 van de Statuten moet worden afgeleid dat DOC haar vordering ook met het door haar aan eisers te betalen melkgeld kan verrekenen. Dat op grond van artikel 1 lid 2 van de leveringsvoorwaarden het melkgeld maandelijks dient te worden uitbetaald doet daaraan niet af.

Conclusie

1. Wijst het gevorderde af,

2. Veroordeelt eisers in de proceskosten, aan de zijde van DOC tot op heden begroot op € 1.071,54.

Dit vonnis is gewezen door mr. M.C.D. Boon-Niks en in het openbaar uitgesproken in tegenwoordigheid van de griffier mr. F.W. Strijker op 13 februari 2008.?