Rechtbank Gelderland, 12-10-2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:5476, 295782
Rechtbank Gelderland, 12-10-2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:5476, 295782
Gegevens
- Instantie
- Rechtbank Gelderland
- Datum uitspraak
- 12 oktober 2016
- Datum publicatie
- 14 oktober 2016
- ECLI
- ECLI:NL:RBGEL:2016:5476
- Zaaknummer
- 295782
Inhoudsindicatie
Beleggingsverzekeringen. Informatie- en zorgplicht verzekeraar. Veranderende inzichten daarover bij lang lopende verzekeringen.
Uitspraak
vonnis
Team kanton en handelsrecht
Zittingsplaats Arnhem
zaaknummer / rolnummer: C/05/295782 / HA ZA 16-23
Vonnis van 12 oktober 2016
in de zaak van
1 [eiser] ,
wonende te [woonplaats] ,
2. [eiseres],
wonende te [woonplaats] ,
eisers,
advocaat mr. R.H.J.M. Silvertand te Waalwijk,
tegen
1. de naamloze vennootschap
AEGON LEVENSVERZEKERING N.V.,
statutair gevestigd te 's-Gravenhage, kantoorhoudende te Leeuwarden,
2. de naamloze vennootschap
AEGON NEDERLAND N.V.,
gevestigd te 's-Gravenhage,
gedaagden,
proces-advocaat mr. B.W.G. van der Velden te Amsterdam,
behandelend advocaten mrs. D.M. van der Houwen en M. Keuper te Amsterdam.
Tezamen zullen eisers hierna ook als [eisers] en gedaagden als AEGON aangeduid worden. Afzonderlijk zullen zij respectievelijk [eiser] , [eiseres] , AEGON Leven en AEGON Nederland worden genoemd.
1 De procedure
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- -
-
het tussenvonnis van 8 juni 2016
- -
-
het proces-verbaal van comparitie van 20 juli 2016.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2 De feiten
[eisers] is bij het afsluiten van enkele beleggingsverzekeringen geadviseerd door de heer [naam 1] en later door de heer [naam 2] , beiden personeelsadviseur bij AEGON, waar [eiseres] werkte.
Op 15 juli 1988 komt een verzekering met polisnummer [nummer 1] tot stand. Dit is een verzekering van [eiseres] op het leven van haar man [eiser] . Verzekerd is een bedrag van f 80.000,00. Hierbij is overrentewinstdeling overeengekomen: het aandeel in de winst wordt afgeleid van de te behalen overrente op te beleggen gelden waarbij onder overrente wordt verstaan het rendement op staatsleningen voor zover dit de minimum interest, 4% per jaar, te boven gaat. In de premie van f 1.640,95 per jaar is 28% personeelskorting begrepen. Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid is meeverzekerd.
In 1990 wendt [eiser] zich tot AEGON met een vraag over zijn pensioen. Hij wil op 21 december 2010 met pensioen gaan en een aanvullend pensioen krijgen van f 60.000,00 per jaar. De adviseur bij van AEGON verstrekt hem een rekenoverzicht, gedateerd op 20 december 1990. Uitgaande van een premie van f 4.165,00 per jaar – waar 28% personeelskorting af gaat – komt dit neer op de mogelijkheid om per 21 december 2010 een lijfrente te kopen die een pensioen van f 59.397,00 per jaar zou betekenen. Het verzekerde kapitaal wordt op f 144.635,00 gesteld, het prognosekapitaal is f 572.502,00.
Het gaat bij deze verzekeringen om vormen van gemengde verzekering. Daaronder wordt het overlijdensrisico voor een gegarandeerd bedrag gedekt – waartoe een deel van de premie wordt aangewend – en wordt vermogens-/pensioenopbouw nagestreefd – waartoe eveneens een deel van de premie aangewend wordt. Naast deze twee doeleinden dient de premie uiteraard ook als bijdrage in de kosten, zoals afsluitingskosten, doorlopende kosten en kosten voor de aan- en verkoop en het beheer van effecten. Voor zover de verzekering een beleggingsaspect heeft, wordt niet met een gegarandeerd kapitaal, maar met prognoses gewerkt. Dit komt onder meer naar voren in de in overweging 2.3 hierboven gebruikte term prognosekapitaal.
Overeenkomstig het onder 2.3 bedoelde rekenplan vraagt [eiser] op 26 december 1990 via [naam 1] een levensverzekering aan, een winstdelende verzekering met een looptijd van dertig jaar en een garantiekapitaal van f 144.635,00. Anders dan in het rekenplan – waar voor 100% Mix Fund gekozen was – geeft hij aan te willen deelnemen in het AEGON Aandelen Fund voor 10%, in het AEGON Mix Fund voor 80% en in het AEGON Vastgoed Fund voor 10%.
De verzekering komt per 28 december 1990 tot stand. Blijkens de polis geldt voor het AEGON Fundplan onder meer:
Deelname houdt in dat de verzekeringnemer iedere spaarpremie van de verzekering belegt in één of meer fondsen behorende bij het AEGON Fundplan.
Bij deelname geldt (...) het volgende:
1. Op de opbrengst van de fondsen zal een geringe inhouding plaatsvinden i.v.m. de kosten van beheer van de fondsen.
2. Na inhouding van een aan- en verkoopmarge wordt op iedere premievervaldag de spaarpremie in de fondsen gestort.
3. Indien voor een periode van minimaal 10 jaar direct voorafgaande aan de einddatum geheel of gedeeltelijk wordt deelgenomen in de fondsen behorende bij het AEGON Fundplan met een garantiebepaling, zal (een evenredig deel van) het kapitaal bij leven op de einddatum zijn
gegarandeerd. Het uit te keren kapitaal bij of na overlijden is zonder meer gegarandeerd.
4. Als kapitaal bij leven op de einddatum geldt de tegenwaarde in guldens van de voor deze fondsen belegde middelen, met inachtneming van de onder 3 vermelde garantie.
De brochure AEGON Fundplan geeft informatie over beleggingen in aandelen, vastgoed, vastrentende waarden en deposito’s. De laatste worden in het bijbehorende kopje als ‘vrijwel risicoloos’ aangeduid, vastrentende waarden als ‘een degelijk fundament’ en vastgoed als ‘bescherming tegen inflatie.’ Bij aandelen staat ‘een keus met groeipotentieel’. Daaronder staat onder meer:
Voor aandelen geldt, dat de risico’s die de houder loopt, wat hoger zijn dan die bij bezit van obligaties en andere vastrentende waarden. Koersfluctuaties zijn bij aandelen groter, maar gemiddeld geven ze op langere termijn een hoger rendement.
De premie van deze verzekering wordt enkele malen gewijzigd c.q. opnieuw vastgesteld.
Per 1 januari 1996 treedt [eiseres] uit dienst bij AEGON.
Op of omstreeks 15 december 1997 koopt [eisers] een huis in [woonplaats] (hierna: de woning), voor f 303.500,00. Er vindt overleg met AEGON plaats over de financiering.
Blijkens een brief van [naam 2] aan [eisers] van 15 december 1997 wordt op deze datum bij AEGON de eindwaarde van de polis met nummer [nummer 1] gewaardeerd op f 130.000,00. De verzekering had en heeft een looptijd tot 15 juli 2018. [naam 2] geeft in de brief aan dat dit, gelet op de hypothecaire lening van f 340.000,00, waarvan f 136.000,00 aflossingsvrij, betekent dat naast de hier genoemde verzekering dekking door middel van een verzekering nodig is voor f 74.000,00. Hij doet een voorstel voor een nieuwe safe-polis op twee levens met een verzekerd bedrag van f 75.000,00. Daarnaast is er volgens [naam 2] brief ‘de vraag of er bij overlijden voor de einddatum voldoende uitkering is’, waarop hij het voorstel doet voor het bijsluiten van een dalende overlijdensuitkering op twee levens met een startkapitaal van f 100.000,00.
Na een wijziging per 15 december 1997 gelden voor de verzekering met polisnummer [nummer 1] op het leven van [eiser] de voorwaarden van het AEGON Safe Rendement Plan. Verzekerd is een bedrag van f 90.333,00. Na inhouding van een aan- en verkoopmarge wordt iedere spaarpremie belegd in het AEGON Equity Fund; telkens wanneer de belegde waarde van de premies in dit fonds 5% of meer uitstijgt boven de nominale som, wordt dit meerdere overgeheveld naar het AEGON staatsleningenfonds en vanaf vijf jaar voor de einddatum worden nieuwe te beleggen bedragen direct geheel in dit AEGON Staatsleningenfonds gestort. De opbrengst van dit fonds is afhankelijk van het rendement op staatsleningen. ‘Als kapitaal bij leven’, vermeldt de polis, ‘geldt de totale belegde waarde; minimaal geldt echter het in de polis opgenomen kapitaal’. De premie bedraagt f 2.410,43 per jaar inclusief de personeelskorting van 28% en premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid is meeverzekerd.
Een destijds door [naam 2] aan [eisers] verstrekte brochure over het AEGON Safe Rendement Plan houdt onder meer in:
AEGON Safe Rendement Plan is een spaarverzekering waarvoor u minimaal 15 jaar premie betaalt. Het spaargedeelte van uw premie wordt belegd in het unieke AEGON Safe systeem. Dit systeem koppelt de zekerheid van staatsleningen aan het rendement van aandelen.
Bij AEGON Safe Rendement Plan kunt u de bij u passende verzekeringsvorm kiezen. Bijvoorbeeld me een zo hoog mogelijke uitkering op de einddatum. Bij eerder overlijden tijdens de looptijd worden de betaalde premies en beleggingswinst aan uw nabestaanden uitgekeerd.
U kunt ook kiezen voor een hoge uitkering bij tussentijds overlijden. Wat u ook kiest, de uitkering bij overlijden is altijd gegarandeerd (...).
Als u een bedrijfsspaarregeling heeft, wordt uw geld op een geblokkeerde bankrekening gezet. U krijgt over dit tegoed een bescheiden rente. U mag de eerste vier jaar niets van deze rekening opnemen.
De wet staat echter wel toe dat dit geld wordt vrijgemaakt voor verzekeringen.
AEGON Safe Rendement Plan is zo’n verzekering. Het is dus mogelijk om het geld van uw bedrijfsspaarrekening te deblokkeren en te gebruiken als premiebetaling voor AEGON Safe Rendement Plan. Op deze manier heeft u het vooruitzicht op een nog hoger rendement op uw bedrijfsspaargeld. Uw verzekeringsadviseur kan dit compleet voor u regelen (...).
Om verantwoorde voorbeelden te kunnen geven over toekomstige rendementen kijken we even terug.
Het gemiddelde fondsrendement van het AEGON Safe systeem lag gedurende de afgelopen 6 perioden van 20 jaar op 10,5%. In onderstaande tabel kunt u aflezen hoe hoog het kapitaal kan zijn uitgaande van dat fondsrendement van 10,5% (...).
De voorbeeldkapitalen zijn gebaseerd op een fondsrendement van 10,5%. Dit is het gemiddelde rendement van het Safe systeem gedurende de afgelopen zes perioden van 20 jaar.
Wij wijzen u erop dat:
- geen rechten kunnen worden ontleend aan de vermelde voorbeelden;
- de toekomstige rendementen jaarlijks kunnen fluctueren en kunnen afwijken van de in de voorbeelden gebruikte rendementen;
- het gebruik van rendementen uit het verleden geen enkele garantie voor de toekomst inhoudt.
Op 13 januari 1998 brengt AEGON Nederland een offerte met nummer [nummer 2] uit aan [eisers] voor een samengestelde hypotheek met Nationale Hypotheekgarantie ter gelegenheid van de aankoop van de woning. Het aanbod bestaat uit een AEGON Safe Hypotheek ad f 204.000,00 en een AEGON Aflossingsvrije hypotheek ad f 135.000,00. Hier tegenover zou een recht van eerste hypotheek staan op de woning, terwijl er drie verzekeringen door verpanding aan de lening zouden worden verbonden: de bestaande levensverzekering met polisnummer [nummer 1] , een nieuwe levensverzekering en een al bestaande, maar te wijzigen verzekering met polisnummer [nummer 3] .
Op 23 juli 1998 wordt een polisblad uitgegeven voor een AEGON Safe Hypotheek met [eiser] als verzekeringnemer en verzekerde. Deze verzekering (polisnummer [nummer 4] ) betreft een verzekerd kapitaal van f 43.000,00. Na inhouding van een aan- en verkoopmarge wordt iedere spaarpremie belegd in het AEGON Equity Fund; telkens wanneer de belegde waarde van de premies in dit fonds 5% of meer uitstijgt boven de nominale som, wordt dit meerdere overgeheveld naar het AEGON Staatsleningenfonds en vanaf vijf jaar voor de einddatum worden nieuw te beleggen bedragen direct geheel in dit AEGON Staatsleningenfonds gestort. De opbrengst van dit fonds is afhankelijk van het rendement op staatsleningen. ‘Als kapitaal bij leven,’ vermeldt de polis, ‘geldt de totale belegde waarde; minimaal geldt echter het in de polis opgenomen kapitaal’. De premie bedraagt f 175,89 per maand.
AEGON informeert [eisers] steeds over de beleggingen, door de belegde waarde per polis en voorbeeldkapitalen, prognoses, op de einddatum van de polis te noemen. Deze voorbeeldkapitalen zijn vastgesteld op basis van drie rendementen; gemiddeld historisch rendement, standaard rendement en verlaagd rendement. Tevens wordt de garantie volgens de polis aangegeven. De toelichting bij de Belegginsinformatie vermeldt:
Belegde waarde
Onder belegde waarde wordt verstaan: de belegde spaarpremie(s) vermeerderd met de hierover
behaalde opbrengst in de fondsen, waarin wordt belegd, en verminderd met een inhouding in
verband met de kosten van beheer van die fondsen. De belegde waarde is vastgesteld per
vermelde berekeningsdatum en is dus een momentopname. Bij de vaststelling van de belegde
waarde zijn wij ervan uitgegaan dat alle tot de berekeningsdatum vervallen premie is voldaan.
De koersontwikkeling van de AEGON-fondsen kunt u volgen via een aantal landelijke dagbladen of
via de internetsite van AEGON Particulieren (...).
Voorbeeldkapitalen
De voorbeeldkapitalen zijn voorbeelden van de waarde op de einddatum. De berekeningen
hiervan zijn gebaseerd op de belegde waarde per berekeningsdatum en de hieronder toegelichte
voorbeeldpercentages. Daarbij zijn wij er vanuit gegaan dat de overeenkomst tot de einddatum
ongewijzigd blijft doorlopen.
Omschrijving fonds en voorbeeldpercentages
Voor het berekenen van de voorbeeldkapitalen maken wij gebruik van voorbeeldpercentages. Voor
het bij uw AEGON Safe Rendement Plan behorende fonds zijn dat de volgende percentages: [gemiddeld historisch, standaard en verlaagd]
Het gemiddeld historisch rendement is afgeleid van in het verleden behaalde rendementen; -
6 historische reeksen van 15 jaar over de periode 1982-2001. Het verlaagd rendement is bepaald
door een afslag op het gemiddeld historisch rendement. Deze afslag geeft een indruk van het
beleggingsrisico dat bij het betreffende fonds hoort. Het standaardrendement wordt jaarlijks door
een onafhankelijke instantie vastgesteld. De percentages kunnen derhalve jaarlijks wijzigen. De
vaststelling van de verschillende percentages is conform de code “Rendement en Risico”.
Bij brief van 4 april 2007 bericht [eisers] aan AEGON:
In het verleden heb ik met u meerdere beleggingsverzekeringen afgesloten.
In juni 2006 heeft de Autoriteit Financiële Markten de generieke rapportage “Rapport Beleggingsverzekeringen” opgesteld. In dit rapport staan onder meer de volgende bevindingen:
- beleggingsverzekeringen zijn complexe en ondoorzichtige producten,
- de informatieverstrekking is onvolledig, ontoereikend en niet in alle gevallen juist,
- één van de belangrijkste normen bij vermogensbeheer, handelen in het belang van de belegger, wordt bij beleggingsverzekeringen veel minder nagevolgd, en
- de beleggingsverzekeringen zijn relatief duur, omdat een belangrijk deel van de inleg niet wordt belegd maar op gaat aan kosten, provisies en -in mindere mate- aan premies.
Deze bevindingen zijn in een uitzending van Tros Radar op 6 november 2006 uitvoerig aan de orde geweest. Met name is gebleken dat bij veel beleggingsverzekeringen de verzekeringnemer niet, althans onvolledig is geïnformeerd over de kosten die ingehouden worden op de premie of op de einduitkering bij de afkoop, de afloop op het premie vrijmaken van de beleggingsverzekering. Dergelijke kosten drukken bij het rendement aanzienlijk.
Terzake mijn beleggingsverzekering bestaan diverse vorderingen op u. Op dit moment houd ik het er voor dat er onder meer sprake is van misleidende reclame, schendingen van mededelings- en waarschuwingsplichten, tekortkomingen in de nakoming van de overeenkomst en strijd van (delen van) de overeenkomst met redelijkheid en billijkheid.
Ik stel u hierbij nadrukkelijk aansprakelijk en in gebreke terzake van alle hierboven bedoelde vorderingen. Voorts zeg ik u –voor zover vereist- de wettelijke rente aan over alle aan mij verschuldigde bedragen, met welke rechtsgrondslag dan ook.
Daarna vraagt [eiser] bij brief van 12 februari 2008 aan AEGON Leven onder meer een berekening van de door AEGON vastgestelde belegde waarde van het Safe rendementsplan (polisnummer [nummer 1] ). Ook vraagt hij naar de consequenties van het beëindigen van dit plan, alsmede de ‘AEGON Safe hypotheek’ met polisnummer [nummer 4] . Bij brief van 26 februari 2008 verzoekt [eiser] AEGON Leven haar stelling te onderbouwen dat ‘AEGON in het offerte traject mij de juiste (correcte) voorlichting heeft gegeven’.
Bij brief van 16 mei 2008 geeft de heer [naam 3] , directeur Service Center Leven, namens AEGON Leven een reactie op de verschillende brieven van [eiser] . Daarop geeft [eiser] bij brief van 19 mei 2008 aan dat hij een volledige uitleg verwacht en een antwoord op ál zijn vragen.
Na enkele rappels van [eiser] bericht [naam 3] namens AEGON leven bij brief van 8 mei 2009 onder meer het volgende aan [eiser] :
In uw brief geeft u aan dat het u bevreemdt dat u kosten betaald voor een bemiddelaar of verzekeringsadviseur. AEGON is aanbieder van financiële producten en adviseert niet. AEGON werkt in principe via het professionele intermediair. Een verzekeringsadviseur is beter in staat om de persoonlijke financiële situatie van een klant te beoordelen. Deze situatie vormt het uitgangspunt voor het advies.
Vanuit deze gedachtegang, maken de kosten bemiddelaar een onderdeel uit van onze algemene tariefstelling. Bij de bepaling van de kostenopslag in de premie wordt het solidariteitsprincipe gehanteerd. Op basis van veronderstellingen zoals (...) wordt een tarief ontwikkeld, waarbij de kosten deels als vast componenten en deels als van kapitaal en premie afhankelijke componenten worden vastgesteld.
Dit betekent dat bij afsluiten van de verzekering elke verzekernemer dezelfde kostenstructuur heeft. Hierdoor heeft het afsluiten van een verzekering zonder bemiddelaar geen invloed op de kosten.
In reactie hierop laat [eisers] bij brief van 8 juni 2009 weten in het geheel niet op de hoogte te zijn van dit solidariteitsprincipe en er ook nooit over geïnformeerd te zijn.
AEGON Leven reageert bij brief van 22 juli 2009. Zij geeft aan dat de productinformatie steeds de kosten specificeert op de daartoe voorgeschreven wijze. Desgevraagd geeft zij een nadere toelichting bij brief van 29 september 2009 waarin onder meer staat dat de kosten steeds blijken uit de verschafte voorbeeldkapitalen die de klant in de gelegenheid moeten stellen verzekeringen te vergelijken. Tevens wijst zij in laatstbedoelde brief op de kostenmaximering voor beleggingsverzekeringen waarover [eisers] nog nader geïnformeerd zal worden.
Bij brief van 19 maart 2012 stelt [eisers] AEGON ter zake van, te weten AEGON Fundplan [nummer 5] , AEGON Safe Hypotheek [nummer 4] en AEGON Safe Rendement Plan [nummer 1] – alsmede ‘eventueel andere bij AEGON afgesloten verzekeringen’ – aansprakelijk voor de gevolgen van onder meer misleidende reclame, schendingen van mededelings- en waarschuwingsplichten, tekortkomingen in de nakoming van verzekeringsovereenkomsten en strijd van delen van de overeenkomsten met de eisen van redelijkheid en billijkheid. In de brief wordt aangegeven dat [eisers] hierdoor de verjaring wilt stuiten.