Rechtbank Noord-Holland, 04-09-2020, ECLI:NL:RBNHO:2020:6882, AWB - 17 _ 5069

9. Eisers beantwoorden deze vraag bevestigend. Primair stellen eisers zich op het standpunt dat door toebedeling van de nalatenschap aan de langstlevende op grond van de wettelijke verdeling niet vaststaat dat de lening gedurende haar leven niet zal worden afgelost. Subsidiair stellen eisers zich op het standpunt dat van een samenstel van rechtshandelingen en het creëren van een kunstmatige schuld geen sprake is. De schenkingen hebben reeds bij leven plaatsgevonden, wat genoegzaam blijkt uit de omstandigheden dat de overeengekomen rente van zes procent marktconform is, daadwerkelijk is betaald en dat de ouders gedurende de looptijd over voldoende vrije middelen hebben beschikt om de leningen te kunnen aflossen. Eisers concluderen dat de gang van zaken niet kan worden gekwalificeerd als een schenking des doods als bedoeld in artikel 7:177 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) en daarmee tot gegrondverklaring van de beroepen, vernietiging van de uitspraken op bezwaar en vermindering van de aanslagen en de beschikkingen belastingrente. Voorts verzoeken eisers ieder voor zich om een immateriële schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn van € 1.500.

10. Verweerder beantwoordt de in geschil zijnde vraag ontkennend. De schenkingen en leningen zijn op zichzelf rechtsgeldig. Uit de feitelijke gang van zaken moet echter worden afgeleid dat partijen de bedoeling hebben gehad een schuld te creëren en dat in feite schenkingen des doods als bedoeld in artikel 7:177 van het BW zijn gedaan. Aangezien niet is voldaan aan het vormvereiste dat deze schenkingen zijn vastgelegd in notariële akten, zijn deze met het overlijden van erflater vervallen. Dat daadwerkelijk rente is betaald doet niet aan deze conclusie af. De omstandigheid dat de ouders over voldoende financiële middelen beschikten maar de leningen niet hebben afgelost, illustreert juist dat zij niet de intentie hadden jaarlijks te schenken. De omstandigheid dat de nalatenschap op grond van de wettelijke verdeling aan de langstlevende is toebedeeld, laat onverlet dat sprake is van schenkingen des doods. Verweerder concludeert tot ongegrondverklaring van de beroepen. Voorts stelt verweerder zich op het standpunt dat geen sprake is van een aan verweerder toe te rekenen overschrijding van de redelijke termijn en geeft hij de rechtbank in overweging de vergoeding van immateriële schade te matigen nu het in alle zaken gaat om dezelfde rechtsvraag.

11. Artikel 7:177 van het BW luidt, voor zover van belang:

“1. Voor zover een schenking de strekking heeft dat zij pas na het overlijden van de schenker zal worden uitgevoerd, en zij niet reeds tijdens het leven van de schenker is uitgevoerd, vervalt zij met het overlijden van de schenker, tenzij de schenking door de schenker persoonlijk is aangegaan en van de schenking een notariële akte is opgemaakt. Voor zover de schenking betrekking heeft op kleren, lijfstoebehoren, bepaalde lijfsieraden, bepaalde tot de inboedel behorende zaken en bepaalde boeken, kan worden volstaan met een door de schenker geheel met de hand geschreven, gedagtekende en ondertekende onderhandse akte.”

12. Tussen partijen is niet in geschil dat in de jaren 2013 tot en met 2015 door de ouders daadwerkelijk gelden aan eisers zijn overgemaakt ten titel van schenking. Voorts is tussen partijen niet in geschil dat deze gelden door eisers zijn terugbetaald ten titel van geldlening. Gelet op het relatief korte tijdsverloop tussen de betalingen over en weer en het ondertekenen van de overeenkomsten van geldlening en op de omstandigheid dat de leningen zijn aangegaan voor onbepaalde tijd en door eisers in het geheel niet opeisbaar zijn, acht de rechtbank aannemelijk dat de ouders en eisers niet de intentie hebben gehad de bedragen die op de bankrekeningen van eisers zijn gestort al bij leven uit het vermogen van de ouders naar eisers te doen overgaan. Het samenstel van (rechts)handelingen dient telkens te worden gekwalificeerd als schenking des doods als bedoeld in artikel 7:177 van het BW. Aangezien ter zake geen notariële akten zijn opgemaakt, heeft verweerder de schuld van € 45.000 terecht niet tot het passief van de nalatenschap gerekend. De omstandigheid dat de nalatenschap op grond van de wettelijke verdeling aan de langstlevende is toebedeeld, kan aan deze conclusie niet afdoen. Datzelfde geldt voor de omstandigheid dat in de overeenkomsten van geldlening rente is bedongen en dat deze daadwerkelijk is betaald (vgl. HR 9 december 2011, ECLI:NL:HR:2011:BU7268).

13. Gelet op het vorenoverwogene dienen de beroepen ongegrond te worden verklaard.

14. Eisers hebben de rechtbank verzocht om een schadevergoeding in verband met de overschrijding van de redelijke termijn.

15. Bij de beoordeling van de vraag of de redelijke termijn is overschreden moet worden aangesloten bij de uitgangspunten als neergelegd in de arresten van de Hoge Raad van 22 april 2005, ECLI:NL:HR:2005:AO9006, 22 maart 2013, ECLI:NL:HR:2013:BX6666, 9 augustus 2013, ECLI:NL:HR:2013:199 en 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252. Voor een uitspraak in eerste aanleg heeft te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn geschiedt indien de rechtbank niet binnen twee jaar nadat die termijn is aangevangen uitspraak doet, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. Een termijn van zes maanden is voor de behandeling van een bezwaar redelijk en voor de beroepsfase een termijn van anderhalf jaar. De termijn vangt in beginsel aan op het moment waarop verweerder het bezwaarschrift ontvangt. Indien de redelijke termijn is overschreden, dient als uitgangspunt voor de schadevergoeding een tarief te worden gehanteerd van € 500 per half jaar dat die termijn is overschreden, waarbij ter bepaling van de totale vergoeding de geconstateerde overschrijding naar boven wordt afgerond. In gevallen waarin meerdere zaken van één belanghebbende gezamenlijk zijn behandeld, dient in dit verband te worden beoordeeld of die zaken in hoofdzaak betrekking hebben op hetzelfde onderwerp. Indien hiervan sprake is, wordt per fase van de procedure waarin sprake is geweest van gezamenlijke behandeling, voor die zaken gezamenlijk slechts eenmaal het tarief van € 500 per half jaar gehanteerd. De omstandigheid dat een aantal belanghebbenden samen een procedure voert of zaken van verschillende belanghebbenden gezamenlijk zijn behandeld kan een zodanig matigende invloed hebben op de spanning, het ongemak en de onzekerheid die worden ondervonden door een te lang durende procedure, dat dit een reden kan vormen om de wegens schending van de redelijke termijn toe te kennen schadevergoeding te matigen. Bij dit laatste blijft voorop staan dat iedere belanghebbende een zelfstandig recht op schadevergoeding heeft.

16. De bezwaarschriften zijn ingekomen bij verweerder op 30 mei 2017. De uitspraken op bezwaar zijn gedaan op 3 oktober 2017. Op 4 september 2020 wordt uitspraak gedaan door de rechtbank. Er is dus sprake van een overschrijding van de redelijke termijn met (afgerond) anderhalf jaar. Uitgaande van een vergoeding van € 500 per half jaar termijnoverschrijding bedraagt de immateriële schadevergoeding € 1.500.

17. Aangezien verweerder binnen zes maanden uitspraak op bezwaar heeft gedaan, dient de totale overschrijding aan de rechtbank te worden toegerekend. De rechtbank heeft geen aanwijzingen dat de gezamenlijke behandeling van de zaken een zodanige invloed heeft gehad op de spanning, het ongemak en de onzekerheid die eisers hebben ondervonden dat dit reden vormt de schadevergoeding te matigen. De rechtbank zal de Staat (de Minister van Justitie en Veiligheid) daarom veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding van € 1.500 aan iedere eiser en dus in iedere zaak afzonderlijk.

18. Omdat de rechtbank een vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn toekent, is er aanleiding voor een vergoeding van het griffierecht en van de proceskosten die eisers in verband met de behandeling van de beroepen redelijkerwijs hebben moeten maken. De rechtbank stelt de proceskosten op de voet van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 393,75 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift met een waarde per punt van € 525, een wegingsfactor van 0,5 voor het gewicht van de zaken en een wegingsfactor 1,5 wegens samenhang). Aangezien de overschrijding van de redelijke termijn volledig aan de rechtbank moet worden toegerekend, zal de Staat (de Minister van Justitie en Veiligheid) worden veroordeeld tot betaling van de proceskosten en het griffierecht.