Rechtbank Noord-Nederland, 06-07-2021, ECLI:NL:RBNNE:2021:2789, LEE 20/1534 en LEE 20/2042

1.1.

Eiser ontving sinds 2 december 2000 bijstand naar de norm voor een alleenstaande, laatstelijk op grond van de PW. Hij volgde tot eind 2010 een studie rechten met behoud van zijn bijstandsuitkering. In december 2010 heeft eiser zijn studie met goed gevolg afgerond.

1.2.

Naar aanleiding van door eiser in 2018 ingeleverde bankafschriften en de daarop vermelde betalingen van griffierechten door derden, is door de sociale recherche een onderzoek gestart naar de rechtmatigheid van de aan eiser verleende bijstand. In dat kader heeft de sociale recherche dossieronderzoek gedaan, zijn bij een huiszoeking op 4 september 2019 administratieve bescheiden in beslag genomen, zijn diverse personen gehoord en is eiser meerdere keren verhoord. De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in een eindrapport van 4 november 2019.

1.3.

De resultaten van het onderzoek zijn voor verweerder aanleiding geweest om bij het primaire besluit 1 de bijstand met ingang van 10 maart 2011 in te trekken op grond van artikel 54, derde lid, van de PW en de bijstand per 27 november 2019 te beëindigen. Volgens verweerder is het achteraf niet mogelijk om het recht op bijstand te beoordelen wegens het ontbreken van een deugdelijke administratie van het verrichten van juridische werkzaamheden. Het verrichten van die werkzaamheden is aan te merken als op geld waardeerbare arbeid. Eiser heeft deze werkzaamheden niet gemeld. Daardoor heeft hij de inlichtingenverplichting als bedoeld in artikel 17, eerste lid, van de PW geschonden.

1.4.

2. Bij de bestreden besluiten 1 en 2 heeft verweerder de bezwaren tegen de primaire besluiten 1 en 2 – onder overneming van de adviezen van de commissie voor de bezwaarschriften (Sociale Kamer) van 17 maart 2020 en 10 juni 2010 – ongegrond verklaard.

3. Eiser kan zich niet verenigen met de bestreden besluiten. De rechtbank zal hierna de

(aanvullende) beroepsgronden bespreken.

4. De rechtbank overweegt als volgt.

5. Eiser voert aan dat het primaire besluit 1 onbevoegd is genomen. Hiertoe stelt hij dat het primaire besluit 1 niet is voorzien van een geldige mandaatconstructie. De consulent inkomen heeft, zonder tussenkomst van het hoofd van de afdeling, niet het mandaat om zelfstandig het primaire besluit 1 tot intrekking en beëindiging van het recht op uitkering te nemen.

5.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Het bestreden besluit 1 is ondertekend door de gemeentesecretaris en de burgemeester en in overeenstemming met de ‘Mandaatregeling college en burgemeester De Fryske Marren 2019’ genomen, zodat daarmee een eventueel gebrek in het primaire besluit 1 is hersteld.

6.1.

7.1.

De rechtbank stelt vast dat de door de officier van justitie afgegeven machtiging tot het binnentreden in een woning, gedateerd 4 september 2019, is afgegeven om zonder toestemming van de bewoner binnen te treden, voor zover dit voor het doel van het binnentreden redelijkerwijs is vereist. In artikel 7, tweede lid, van de Algemene wet op het binnentreden (Awbi) staat dat bij afwezigheid van de bewoner slechts kan worden binnengetreden, voor zover dit dringend noodzakelijk is en, indien krachtens een machtiging wordt binnengetreden, de machtiging dit uitdrukkelijk bepaalt. Op de zitting heeft verweerder bevestigd dat in de machtiging niets is opgenomen over de dringende noodzaak. Dit betekent dat de door verweerder bij de doorzoeking in beslag genomen stukken als onrechtmatig verkregen bewijs moeten worden beschouwd. Dit heeft tot gevolg dat die stukken – die als bijlage 3 bij het eindrapport van 4 november 2019 zijn gevoegd – buiten beschouwing hadden moeten worden gelaten. Dit kan eiser echter niet baten, gelet op het navolgende.

8.1.

Op grond van artikel 17, eerste lid, van de PW doet de belanghebbende aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.

8.2.

Eiser heeft niet betwist dat hij in de benadelingsperiode juridische activiteiten heeft verricht, nu uit de gedingstukken blijkt dat hij als gemachtigde in vele beroepsprocedures derden heeft bijgestaan. Anders dan eiser aanvoert, en ondanks wat onder 7.1 is overwogen, bieden de overige onderzoeksresultaten een voldoende en toereikende grondslag voor de in het bestreden besluit 1 vervatte intrekking en beëindiging. Verweerder heeft het eindrapport van de sociale recherche van 4 november 2019 – behoudens de bij de huiszoeking onrechtmatig verkregen administratieve bescheiden – aan het bestreden besluit 1 ten grondslag mogen leggen. Naar het oordeel van de rechtbank stelt verweerder zich terecht op het standpunt dat eiser, in strijd met de op hem rustende inlichtingenverplichting, geen melding heeft gemaakt van het verrichten van juridische werkzaamheden en de daaruit verworven inkomsten. Het had eiser redelijkerwijs duidelijk moeten zijn dat het verrichten van juridische werkzaamheden van invloed kon zijn op zijn recht op bijstand en dat hij hiervan melding bij verweerder had moeten maken.

8.3.

8.4.

Eiser voert voorts aan dat hij van verweerder mee moest werken aan trajecten en dat hij daarmee door verweerder is gedwongen om (onbezoldigd) juridische werkzaamheden uit te voeren om ervaring op te doen en zijn kennis op peil te houden. Hiertoe stelt hij dat op grond van artikel 18, vierde lid, aanhef en onder a, van de PW sprake was van een verplichte tegenprestatie. Indien eiser daaraan niet zou voldoen, zou hij door verweerder op zijn bijstandsuitkering worden gekort.

8.5.

Dat eiser, naar de rechtbank begrijpt, het verrichten van juridische werkzaamheden als het opdoen van werkervaring heeft beschouwd en hiervoor naar hij stelt geen inkomsten heeft ontvangen, is niet van belang. Het verrichten van op geld waardeerbare activiteiten is een omstandigheid die voor het recht op bijstand van belang kan zijn, ongeacht de intentie waarmee die werkzaamheden worden verricht en ongeacht of uit die werkzaamheden daadwerkelijk inkomsten worden genoten. Het gaat om werkzaamheden waar normaal gesproken een beloning tegenover staat of die kan worden bedongen (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de CRvB van 31 maart 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:802). Voor de uren die eiser heeft besteed aan het verlenen van juridische ondersteuning heeft hij inkomsten verworven. Zijn cliënten hebben voor de gewonnen procedures immers een proceskostenvergoeding voor kosten van verleende rechtsbijstand ontvangen. Eiser moet in die procedures, namens zijn cliënten, hebben gesteld dat zij kosten voor verleende rechtsbijstand hebben gemaakt. Daaruit volgt dat eiser voor zijn werkzaamheden vergoed werd en dus inkomen ontving.

8.6.

Voor zover eiser een beroep beoogt te doen op het vertrouwensbeginsel, slaagt dit niet. Voor een geslaagd beroep op dat beginsel is vereist dat de betrokkene aannemelijk maakt dat van de zijde van de overheid toezeggingen of andere uitlatingen zijn gedaan of gedragingen zijn verricht waaruit de betrokkene in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs kon en mocht afleiden of en zo ja, hoe het bestuursorgaan in een concreet geval een bevoegdheid zou uitoefenen. Dit volgt uit de uitspraak van de CRvB van 4 maart 2020, ECLI:NL:CRVB:2020:559. Eiser heeft naar het oordeel van de rechtbank niet aannemelijk gemaakt dat van de zijde van verweerder een toezegging of een uitlating is gedaan waaruit eiser redelijkerwijs kon en mocht afleiden dat hij doorlopend juridische werkzaamheden, zonder dat aan verweerder te melden, mocht uitoefenen.

9.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. De rechtbank ziet in de gedingstukken voor de door eiser gestelde vooringenomenheid van de commissie geen aanknopingspunten. In wat eiser aanvoert en in de overgelegde stukken is geen grond gelegen voor het oordeel dat in dit geval artikel 2:4, eerste lid, dan wel artikel 3:2 van de Awb is geschonden. De voorzitter van de commissie heeft eiser bij brief van 9 juni 2020 bericht dat het niet mogelijk is om haar te wraken. Anders dan eiser stelt, volgt daaruit niet dat de commissie vooringenomen was. De rechtbank is van oordeel dat de commissie op basis van de beschikbare stukken tot haar advies van 10 juni 2020 heeft kunnen komen.

10.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Hiertoe overweegt de rechtbank dat verweerder in het primaire besluit 1 voldoende heeft gemotiveerd waarom 10 maart 2011 is gekozen als datum voor de intrekking van het recht op bijstand van eiser. Daarbij heeft verweerder – zoals op de zitting nader is toegelicht – verwezen naar wat in het besluit van 13 december 2010 daarover is overwogen. De rechtbank kan zich hierin vinden.

11.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Daartoe overweegt de rechtbank het volgende. Artikel 8:42, eerste lid, van de Awb bepaalt dat het bestuursorgaan de op de zaak betrekking hebbende stukken aan de bestuursrechter zendt. Anders dan eiser aanvoert, is verweerder alleen gehouden die stukken die ter beschikking staan en die van belang kunnen zijn voor de besluitvorming te overleggen. Tot de door verweerder over te leggen stukken behoren niet de stukken die geen betrekking hebben op het bestreden besluit. Dat de (ontlastende) stukken waar eiser op doelt betrekking hebben op de besluitvorming van verweerder, is de rechtbank niet gebleken. Zoals verweerder op de zitting heeft toegelicht zien de vernietigde stukken waar eiser op doelt op de periode van voor 10 maart 2011. Het beroep van eiser op artikel 6 van het EVRM slaagt daarom niet. Daarbij komt dat eiser zelf de betreffende stukken in de procedure had kunnen inbrengen. Dat heeft hij niet gedaan. De stelling van eiser dat sprake is van détournement de pouvoir als bedoeld in artikel 3:3 van de Awb, omdat verweerder met opzet ontlastende stukken zou hebben vernietigd, volgt de rechtbank niet. Eiser heeft geen concrete aanknopingspunten aangevoerd die tot dat oordeel zouden kunnen leiden.

12. Uit wat is overwogen bij 8.1. tot en met 8.6. volgt dat eiser niet heeft voldaan aan de op hem rustende inlichtingenverplichting als bedoeld in het eerste lid van artikel 17 van de PW. Nu de precieze omvang van de werkzaamheden van eiser in de benadelingsperiode, ook niet bij benadering, was vast te stellen, was verweerder niet gehouden om schattenderwijs vast te stellen tot welk bedrag eiser aanvullend recht op bijstand zou hebben gehad als hij de inlichtingenverplichting wel zou zijn nagekomen.

13. Het vorenstaande betekent dat is voldaan aan de voorwaarden voor toepassing van artikel 54, derde lid, van de PW, zodat verweerder naar het oordeel van de rechtbank gehouden was de bijstand over de benadelingsperiode in te trekken en de bijstand per

27 november 2019 te beëindigen. Omdat de PW verplicht tot intrekking, bestaat er voor verweerder geen ruimte om op grond van een belangenafweging daarvan af te wijken.

14. De rechtbank ziet zich allereerst gesteld voor de vraag of eiser procesbelang heeft bij het beroep tegen het niet tijdig beslissen op het bezwaar tegen het primaire besluit 2.

14.1.

De rechtbank stelt vast dat verweerder na het instellen van het beroep tegen het niet tijdig beslissen door eiser alsnog een reëel besluit heeft genomen op het bezwaar van eiser. Op grond van artikel 6:20, derde lid, van de Awb heeft het beroep tegen het niet tijdig nemen van een besluit van rechtswege mede betrekking op het alsnog genomen reële besluit. Omdat er alsnog een besluit op bezwaar is genomen, heeft eiser geen belang meer bij een beoordeling van het beroep tegen het niet tijdig nemen van een besluit op bezwaar, zodat het beroep in zoverre niet-ontvankelijk wordt verklaard.

15.1.

Op grond van artikel 7:10, eerste lid, van de Awb beslist het bestuursorgaan binnen zes weken of – indien een commissie als bedoeld in artikel 7:13 is ingesteld – binnen twaalf weken, gerekend vanaf de dag na die waarop de termijn voor het indienen van het bezwaarschrift is verstreken. In deze zaak is sprake geweest van een adviescommissie, zodat de beslistermijn twaalf weken bedraagt en loopt tot uiterlijk 8 juni 2020. De ontvangst van de ingebrekestelling is door verweerder op 10 juni 2020 bevestigd, zodat de termijn als bedoeld in artikel 4:17, derde lid, van de Awb op 25 juni 2020 eindigde. Verweerder heeft op 13 juli 2020 een beslissing op het bezwaar genomen en sinds 25 juni 2020 waren toen

18 dagen verstreken. De rechtbank stelt vast dat verweerder een dwangsom heeft verbeurd, te weten voor de eerste 14 dagen € 23- per dag, zijnde € 322,- en de daarop volgende vier dagen € 35,- per dag, zijnde € 140,-, in totaal € 462,-. De rechtbank zal die dwangsom dan ook toekennen.

16. Ten aanzien van het reële bestreden besluit 2 overweegt de rechtbank verder als volgt.

17. Bij het bestreden besluit 2 heeft verweerder een totaalbedrag van € 125.904,20 van

eiser teruggevorderd. Dit totaalbedrag heeft eiser over de benadelingsperiode ten onrechte te veel ontvangen. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld dat er geen dringende redenen zijn om af te zien van deze terugvordering. In geschil is of verweerder de over de periode van 10 maart 2011 tot en met 31 augustus 2019 gemaakte kosten van bijstand tot een bedrag van € 125.904,20 terecht van eiser heeft teruggevorderd.

18. Eiser voert aan dat het primaire besluit 2 onbevoegd tot stand is gekomen en genomen. Hiertoe stelt hij dat het primaire besluit 2 niet is voorzien van een deugdelijke mandaatconstructie.

18.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Hiertoe overweegt de rechtbank dat het bestreden besluit 2 is ondertekend door de gemeentesecretaris en de burgemeester en in overeenstemming met de ‘Mandaatregeling college en burgemeester De Fryske Marren 2019’ is genomen, zodat daarmee een eventueel gebrek in het primaire besluit 2 is hersteld.

19.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Daartoe overweegt de rechtbank dat verweerder terecht de aan eiser verleende bijstand met ingang van 10 maart 2011 heeft ingetrokken op de grond dat hij de inlichtingenverplichting niet is nagekomen. De rechtbank verwijst naar haar overwegingen bij het beroep tegen het bestreden besluit 1. Dat de stukken waar eiser op doelt in 2019 zijn vernietigd, betekent naar het oordeel van de rechtbank niet dat de datum met ingang waarvan wordt teruggevorderd onjuist is.

19.2.

Anders dan eiser stelt, is het niet mogelijk om een belangenafweging te maken of om het terugvorderingsbesluit te toetsen aan artikel 3:4, tweede lid, van de Awb. Hiertoe overweegt de rechtbank dat verweerder op grond van artikel 58, eerste lid, van de PW verplicht is tot terugvordering. Bij een verplichte terugvordering vanwege schending van de inlichtingenplicht kan eiser geen geslaagd beroep doen op de zesmaandenjurisprudentie van de CRvB (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de CRvB van 7 juni 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1388).

19.3.

De stelling van eiser dat er dringende redenen zijn om van terugvordering af te zien kan niet slagen. Dringende redenen als bedoeld in artikel 58, achtste lid, van de PW doen zich alleen voor als de terugvordering onaanvaardbare sociale en/of financiële gevolgen voor de betrokkene heeft. Het moet dan gaan om gevallen waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is. In die gevallen zal een individuele afweging van alle relevante omstandigheden moeten plaatsvinden. Degene die zich beroept op dringende redenen moet die redenen aannemelijk maken (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de CRvB van 23 februari 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:487). Eiser is hierin niet geslaagd. De rechtbank onderkent dat het gaat om een zeer forse terugvordering, die grote (financiële) gevolgen voor eiser heeft. Wat eiser aanvoert, brengt echter niet mee dat sprake is van onaanvaardbare gevolgen van de terugvordering.

20.1.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Daartoe overweegt de rechtbank dat in het geval de inlichtingenverplichting is geschonden de vordering niet buiten toedoen van eiser is ontstaan. In dat geval kan gebruik worden gemaakt van de bevoegdheid tot het bruteren van de vordering (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de CRvB van 7 augustus 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2461). Verweerder hoefde daarom de terugvordering over de benadelingperiode niet per kalendermaand te bruteren.

21. Uit 14.1. volgt dat het beroep tegen het niet tijdig beslissen op het bezwaarschrift

niet-ontvankelijk is. Uit 15.1. volgt dat het bestreden besluit 2 dient te worden vernietigd voor zover dit in strijd is met artikel 4:17, derde lid, van de Awb. Het beroep tegen dit besluit dient gegrond te worden verklaard. Er bestaat aanleiding om zelf in de zaak te voorzien door de hoogte van de door verweerder aan eiser verschuldigde dwangsom vast te stellen op € 462,-. Uit 16 tot en met 20.1 volgt dat het beroep tegen het bestreden besluit 2 ongegrond is.

22. Voor een veroordeling in de proceskosten bestaat geen aanleiding.