Rechtbank Noord-Nederland, 31-03-2022, ECLI:NL:RBNNE:2022:972, LEE 20/3417, 20/3418, 20/3499 en 20/3500

1.13.

Met dagtekening 24 oktober 2018 heeft verweerder aan eiseres de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 overeenkomstig de brief van 10 juli 2018 opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 201.246 en een (maximum) bijdrage-inkomen van € 51.976. Verweerder heeft bij de aanslag IB/PVV 2015 tevens een vergrijpboete van € 48.135 en een verzuimboete wegens het niet doen van aangifte van € 369 opgelegd.

1.14.

Met dagtekening 19 december 2018 heeft verweerder aan eiseres de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2016 overeenkomstig de brief van 10 juli 2018 opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 98.394 en een (maximum) bijdrage-inkomen van € 52.763. Verweerder heeft bij de aanslag IB/PVV 2016 tevens een vergrijpboete van € 21.081 en een verzuimboete van € 369 wegens het niet doen van aangifte opgelegd.

1.15.

Verweerder heeft aan [X] definitieve aanslagen IB/PVV 2015 en 2016 opgelegd waarin de belastbare winsten uit de onderneming voor deze jaren op de dezelfde bedragen zijn vastgesteld als bij eiseres. Hierover is het volgende in de brief van verweerder van 10 juli 2018 opgenomen:

1.16.

Zowel eiseres als [X] hebben, ieder afzonderlijk, bezwaar gemaakt tegen de aan hen opgelegde definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016. Deze bezwaren zijn ingediend door mr. [advocaat] ( [advocaat] ), destijds gemachtigde van zowel eiseres als [X] . In het bezwaarschrift van eiseres staat onder andere:

1.17.

[X] heeft in zijn bezwaarschrift eveneens betwist dat hij als ondernemer belastbare winst uit de onderneming heeft genoten.

1.18.

In de bezwaarfase heeft op 2 oktober 2019 een gesprek plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van verweerder en [advocaat] alsmede – namens hen – de heer [adviseur] . Tijdens dit gesprek zijn de bezwaarschriften van eiseres en [X] gezamenlijk besproken. Van dit gesprek is door verweerder een verslag gemaakt waarbij [advocaat] is aangeduid als “advocaat” en [adviseur] als “adviseur” en waarin – voor zover hier van belang – het volgende is opgenomen:

- De adviseur en de advocaat geeft uitleg over de activiteiten van de onderneming. Omdat ze structureel niet alle gevraagde gegevens ontvangen van hun cliënt (en) kan de adviseur en de advocaat niet verklaren wie de ondernemer is.

- De adviseur verklaart dat de heer [X] , na definitieve aanslagen, bereid is om al belastingschulden te willen betalen.

- De adviseur geeft aan dat hij de belangen per 2018 behartigt van de heer [X]

bij zijn nieuwe onderneming.

- De advocaat is gemachtigd voor de bezwaarperiode.

- De adviseur en de advocaat bevestigen dat ze betaald worden door de heer [X] en dat regelmatig contact hebben met de heer [X] .

- Op grond van de feiten is de Belastingdienst van mening dat de heer [X] ondernemer is voor de omzetbelasting en de inkomstenbelasting. De adviseur en de advocaat geven aan dat de feiten een goed beeld geeft van de situatie.

- De bestreden aanslagen inkomstenbelasting /premie volksverzekeringen, alsmede de aanslagen inkomensafhankelijke bijdrage ZvW t.n.v. [eiseres] zullen worden verminderd overeenkomstig de ingediende bezwaarschriften. Vastgesteld is immers dat niet [eiseres] de ondernemer is in deze maar dhr. [X].

- Nu blijkt dat dhr. [X] de ondernemer is in deze, gaat de inspecteur akkoord met de in het bezwaarschrift geclaimde zelfstandigenaftrek voor de onderhavige jaren.”

1.19.

[advocaat] heeft per e-mail op het onder 1.18. opgenomen verslag gereageerd. In deze e-mail heeft hij – voor zover hier van belang – het volgende geschreven:

1.20.

Verweerder heeft per e-mail van 12 november 2019 op de bij 1. 19. genoemde e-mail van [advocaat] gereageerd. In de reactie van verweerder is – voor zover hier van belang – het volgende opgenomen:

1.21.

Verweerder heeft de definitieve aanslag IB/PVV 2015 van eiseres bij uitspraak op bezwaar van 4 januari 2020 verminderd tot een aanslag berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 6.350 en de belastingrente overeenkomstig verminderd. Verweerder heeft daarbij tevens de vergrijpboete vernietigd en de verzuimboete gehandhaafd. Verweerder heeft de definitieve aanslag Zvw 2015 en de daarbij behorende beschikking belastingrente bij uitspraak op bezwaar van 11 december 2019 vernietigd.

1.22.

Verweerder heeft de definitieve aanslag IB/PVV 2016 van eiseres bij uitspraak op bezwaar van 12 december 2019 verminderd tot een aanslag berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 6.350 en de belastingrente overeenkomstig verminderd. Verweerder heeft daarbij tevens de vergrijpboete vernietigd en de verzuimboete gehandhaafd. De definitieve aanslag Zvw 2016 en de daarbij behorende beschikking belastingrente heeft verweerder bij uitspraak op bezwaar van 11 december 2019 vernietigd.

1.23.

Verweerder heeft de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw voor de jaren 2015 en 2016 van [X] bij uitspraken op bezwaar gehandhaafd. Tegen deze uitspraken is door [advocaat] namens [X] beroep ingesteld bij de rechtbank. In de beroepschriften wordt aangevoerd dat de onderneming niet voor rekening en risico van [X] werd gedreven.

1.24.

Nadat [X] beroep had ingesteld bij de rechtbank (zie 1.23.) heeft verweerder de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 en de vergrijpboetes aan eiseres opgelegd zoals weergegeven in het procesverloop.

1.25.

Verweerder heeft de navorderingsaanslagen IB/PVV 2015 en 2016 bij uitspraken op bezwaar verminderd, omdat hij in de berekening van de belastbare winst geen rekening had gehouden met de MKB-winstvrijstelling.

2.1.

Tussen partijen is in geschil of verweerder de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 terecht aan eiseres heeft opgelegd. Het geschil concentreert zich daarbij allereerst op de vraag of sprake is van een nieuw, navordering rechtvaardigend feit, en zo nee, of er sprake is van kwade trouw. Indien de rechtbank tot de conclusie komt dat verweerder mocht navorderen, is vervolgens in geschil of verweerder de inkomsten uit de onderneming terecht aan eiseres heeft toegerekend. Meer specifiek gaat het dan om de vraag of de onderneming voor rekening en risico van eiseres werd gedreven.

2.2.

Als de rechtbank tot de conclusie komt dat verweerder geen bevoegdheid had tot het opleggen van de navorderingsaanslagen, zijn partijen het er over eens dat de rechtbank de navorderingsaanslagen moet vernietigen en het belastbare inkomen uit werk en woning van eiseres voor zowel 2015 als 2016 op € 0 moet vaststellen. Als de rechtbank tot de conclusie komt dat verweerder mocht navorderen en dat de onderneming voor rekening en risico van eiseres werd gedreven, is verder niet in geschil dat de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 terecht en tot de juiste hoogte zijn opgelegd

2.3.

Verweerder heeft in beroep het standpunt ingenomen dat de vergrijpboeten bij de navorderingsaanslagen IB/PVV 2015 en 2016 moeten worden vernietigd wegens formele gebreken. Dat betekent dat er op dat punt geen geschil meer bestaat en er hoe dan ook sprake is van gegronde beroepen.

3. Eiseres stelt dat er geen sprake is van een nieuw feit of kwade trouw. Zij voert daartoe aan dat zij altijd het standpunt heeft gehad dat de onderneming niet voor haar rekening en risico werd gedreven. Zij wijst er verder op dat verweerder al voor het opleggen van de definitieve aanslagen twijfel had over voor wiens rekening en risico de onderneming werd gedreven en dat verweerder tijdens de bezwaarfase tegen die definitieve aanslagen zelf op basis van feiten ook de conclusie heeft getrokken dat eiseres de onderneming niet voor haar rekening en risico dreef. Eiseres voert verder aan dat het instellen van beroep en het wijzigen van standpunt door haar ex-partner [X] haar niet kunnen worden aangerekend.

4. Verweerder stelt dat hij beschikt over een nieuw, navordering rechtvaardigend feit. Op de zitting heeft verweerder toegelicht wat volgens hem het nieuwe feit is. Dat is volgens verweerder het feit dat [X] beroepen heeft ingesteld tegen de aan hem opgelegde aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 en in deze beroepen een ander standpunt inneemt dan hij in bezwaar heeft ingenomen. Ten tijde van het gesprek van 2 oktober 2019 was het standpunt namelijk nog dat [X] de ondernemer was voor wiens rekening en risico de onderneming werd gedreven. In de beroepen neemt [X] ineens een ander standpunt in, namelijk dat de onderneming niet voor zijn rekening en risico werd gedreven. Achteraf bezien heeft [advocaat] tijdens het gesprek van 2 oktober 2019, mede namens eiseres, dus verkeerde informatie verstrekt, aldus verweerder. Verder stelt verweerder dat hij mocht navorderen, omdat sprake is van kwade trouw aan de zijde van eiseres. Allereerst omdat eiseres geen aangifte heeft gedaan en daarmee bewust geen informatie over de onderneming heeft verstrekt en ten tweede omdat haar toenmalige gemachtigde onjuiste inlichtingen heeft verstrekt in de bezwaarfase waardoor verweerder de aanslagen heeft verminderd. De kwade trouw van de toenmalige gemachtigde kan volgens verweerder aan eiseres worden toegerekend.

5.1.

De rechtbank overweegt als volgt. Artikel 16, eerste lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) bepaalt, voor zover hier van belang, dat indien enig feit grond oplevert voor het vermoeden dat een aanslag ten onrechte tot een te laag bedrag is vastgesteld, de inspecteur de te weinig geheven belasting kan navorderen. Een feit, dat de inspecteur bekend was of redelijkerwijs bekend had kunnen zijn, kan geen grond voor navordering opleveren, behoudens in de gevallen waarin de belastingplichtige ter zake van dit feit te kwader trouw is.

5.2.

Uit de tekst en de totstandkomingsgeschiedenis¹ van artikel 16, eerste lid, van de AWR, volgt dat in het geval dat de inspecteur een definitieve aanslag heeft opgelegd, navordering slechts plaats kan vinden in situaties waarin, de inspecteur na het opleggen van de definitieve aanslag tot de conclusie komt dat per saldo te weinig belasting is geheven. In dit geval heeft verweerder de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 tot exact dezelfde bedragen opgelegd als de eerder door hem opgelegde, en later bij uitspraak op bezwaar verminderde respectievelijk vernietigde, definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016. Er is hier dus geen sprake van een situatie als bedoeld in artikel 16 van de AWR, waarin eerst bij de definitieve aanslag te weinig belasting is geheven of een te hoge vermindering, ontheffing, teruggaaf of heffingskorting is verleend. De definitieve aanslagen zijn (aanvankelijk) immers niet tot een te laag bedrag vastgesteld. Naar het oordeel van de rechtbank betekent dit dat artikel 16, eerste lid, van de AWR verweerder niet de mogelijkheid biedt tot het opleggen van de navorderingsaanslagen.

5.3.

Uit artikel 16, eerste lid, van de AWR volgt bovendien dat navordering in beginsel alleen mogelijk is als sprake is van een nieuw feit. Wat betreft het begrip ‘feit’ moet het dan gaan om feitelijke informatie, dus niet om (wijzigingen van) standpunten of rechtsopvattingen. Navordering is namelijk niet bedoeld om een verandering van inzicht bij de inspecteur in hetzij het recht hetzij de feiten te accommoderen. Verweerder heeft voor het opleggen van de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 al onderzoek gedaan naar de vraag voor wiens rekening en risico de onderneming werd gedreven, onder meer door navraag te doen bij afnemers van de onderneming. Het was verweerder dus ook al voor het opleggen van de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 bekend dat onduidelijkheid bestond over de vraag voor wiens rekening en risico de onderneming werd gedreven. Het is ook die onduidelijkheid die ertoe heeft geleid dat verweerder aan zowel eiseres als [X] aanslagen IB/PVV 2015 en 2016 heeft opgelegd waarin dezelfde belastbare winst uit de onderneming in aanmerking is genomen. Zoals volgt uit het gespreksverslag van het gesprek van 2 oktober 2019, heeft verweerder vervolgens in de bezwaarfase zelf op basis van de hem toen bekende feiten de conclusie getrokken dat de onderneming niet voor rekening en risico van eiseres, maar van [X] werd gedreven. Tot die informatie behoorde ook de tenaamstellingen van de bankrekeningen waarop de omzet van de onderneming was ontvangen. Verweerder heeft desgevraagd ter zitting bevestigd dat zijn beslissing om na de toewijzing van de bezwaren van eiseres en de vermindering respectievelijk vernietiging van de definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 alsnog de in geschil zijnde navorderingsaanslagen aan eiseres op te leggen, niet terug is te voeren op nadere (nieuwe) feitelijke informatie die verweerder na het opleggen van de definitieve aanslagen heeft ontvangen over de vraag voor wiens rekening en risico de onderneming werd gedreven, maar op de omstandigheid dat [X] beroep had ingesteld tegen de aan hem opgelegde aanslagen IB/PVV 2015 en 2016 en daarbij het standpunt had ingenomen dat de onderneming niet voor zijn rekening en risico werd gedreven. Anders dan verweerder meent, is deze door hem gestelde wijziging van het standpunt van [X] echter niet aan te merken als feitelijke informatie die grond oplevert voor het vermoeden dat de definitieve aanslagen van eiseres te laag zijn vastgesteld en daarmee als feit in de zin van artikel 16, eerste lid, van de AWR. Aan de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 ligt dan ook geen (nieuw) feit ten grondslag. Ook op ontbreken van een (nieuw) feit stuit de bevoegdheid van verweerder tot het opleggen van navorderingsaanslagen in dit geval dus af.

5.4.

Waar het uiteindelijk op neerkomt is dat verweerder met de navorderingsaanslagen in feite heeft beoogd om de welbewust doorgevoerde vermindering en vernietiging van de eerder opgelegde definitieve aanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 bij de uitspraken op bezwaar terug te draaien. Daarvoor is het instrument van de navordering echter niet bedoeld.

6. Gelet op hetgeen de rechtbank hiervoor heeft overwogen en beslist kunnen de navorderingsaanslagen niet in stand blijven, omdat de navorderingsbevoegdheid ontbreekt. De beroepen zijn gegrond. De rechtbank vernietigt de uitspraken op bezwaar en de navorderingsaanslagen IB/PVV en Zvw 2015 en 2016 en daarbij gegeven belastingrente- en boetebeschikkingen. De rechtbank zal het belastbare inkomen uit werk en woning van eiseres voor de jaren 2015 en 2016 vaststellen op € 0.

7. Omdat de rechtbank de navorderingsaanslagen vernietigt, komt de rechtbank niet toe aan de vraag of de onderneming voor rekening en risico van eiseres werd gedreven.

8. Omdat de rechtbank de beroepen gegrond verklaart, bepaalt de rechtbank dat verweerder aan eiseres de door haar betaalde griffierechten van tweemaal € 48, in de zaken met zaaknummers 20/3499 en 20/3500, vergoedt. In de andere zaken is geen griffierecht in rekening gebracht wegens samenhang.

9.1.

Omdat de beroepen gegrond zijn, veroordeelt de rechtbank verweerder in de door eiseres gemaakte proceskosten.

9.2.

9.3.

Ter zitting is met partijen afgestemd dat de rechtbank de proceskosten in dat geval op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast kan stellen op € 2.846,25 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 0,5 punt voor het indienen van de conclusie van repliek, 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 759 en een wegingsfactor 1,5 wegens vier samenhangende zaken). De kosten in de bezwaarfase zijn reeds door verweerder vergoed en ter zitting heeft eiseres bevestigd dat deze niet in geschil zijn.

9.4.

De overige door eiseres aangevoerde kosten (de eigen bijdrage voor de aan haar verleende toevoeging) zijn geen kosten die op grond van het Bpb voor vergoeding in aanmerking komen. De rechtbank wijst er daarbij op dat, nu ter zake van de beroepen een toevoeging is verleend krachtens de Wet op de rechtsbijstand, het bedrag van de kostenvergoeding die de rechtbank heeft toegekend, betaald moet worden aan de rechtsbijstandverlener die eiseres zoveel mogelijk schadeloos stelt voor de door haar voldane eigen bijdrage (artikel 8:75, tweede lid, van de Algemene wet bestuursrecht).