Rechtbank Zeeland-West-Brabant, 23-06-2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:3391, AWB - 19 _ 2309, 19 _ 2310, 19 _ 2311, 19 _ 2312 en 19 _ 2313

De rechtbank beoordeelt of de aanslag IB/PVV voor het jaar 2015, de naheffingsaanslagen OB over de tijdvakken 2012 tot en met 2015 en de boete- en belastingrentebeschikkingen terecht en tot de juiste bedragen aan belanghebbende zijn opgelegd. Zij doet dat aan de hand van de argumenten die belanghebbende heeft aangevoerd, de beroepsgronden.

De rechtbank verklaart de beroepen gegrond. De rechtbank vernietigt de naheffingsaanslagen omzetbelasting over de tijdvakken 2012, 2013, 2014 en 2015 en de bijbehorende boete- en belastingrentebeschikkingen. De rechtbank laat de aanslag IB/PVV voor het jaar 2015 en de bijbehorende belastingrentebeschikking in stand, maar vermindert de boete bij de aanslag IB/PVV voor het jaar 2015 tot € 3.736. Verder krijgt belanghebbende een vergoeding voor immateriële schade van € 4.000 vanwege overschrijding van de redelijke termijn. Hierna legt de rechtbank uit hoe zij tot dit oordeel komt en welke gevolgen dit oordeel heeft.

De inspecteur stelt zich op het standpunt dat belanghebbende niet de vereiste aangifte IB/PVV voor het jaar 2015 heeft gedaan. Volgens de inspecteur heeft belanghebbende meer inkomsten genoten dan hij in zijn aangifte heeft verantwoord. Ter onderbouwing verwijst de inspecteur naar de kasopstelling voor de IB, die resulteert in een negatief netto privé, en naar het bedrag aan contante stortingen op de privébankrekeningen van belanghebbende (zie 2.8). De inspecteur betoogt dat deze inkomsten afkomstig zijn uit autohandel van belanghebbende of een andere onbekende bron van inkomen. Gelet op de niet aangegeven inkomsten is volgens de inspecteur sprake van één of meer gebreken in de aangifte die ertoe leiden dat de volgens de aangifte verschuldigde belasting verhoudingsgewijs en op zichzelf beschouwd aanzienlijk lager is dan de werkelijk verschuldigde belasting. Ook stelt de inspecteur dat belanghebbende zich hiervan bewust moet zijn geweest gelet op het omvangrijke bedrag.

Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat hij niet meer inkomsten heeft genoten dan hij heeft aangegeven in zijn aangifte. Volgens belanghebbende zijn de bedragen die op zijn rekening zijn gestort afkomstig uit de kredietovereenkomsten van [bank] (zie 2.2), uit afgestorte casinowinsten en uit het gokken onder vrienden. Hij heeft het geld van de kredietovereenkomsten opgenomen en thuis bewaard. Dit voelde voor hem vertrouwder aan. Hij heeft telkens stortingen gedaan op zijn bankrekeningen om betalingen te doen die uitsluitend per bank kunnen plaatsvinden. Verder heeft hij vanwege zijn geringe inkomen een betalingsregeling getroffen met [bank] over de verschuldigde rente op de kredieten. Daarnaast heeft belanghebbende ter zitting verklaard dat de casinowinsten ongeveer € 200 per winst bedroegen.

Voor de beoordeling of de vereiste aangifte is gedaan dient de inspecteur aan de hand van de normale regels van stelplicht en bewijslast aannemelijk te maken dat zich in de aangifte een of meer gebreken voordoen die ertoe leiden dat de volgens de aangifte verschuldigde belasting op zichzelf beschouwd en verhoudingsgewijs aanzienlijk lager is dan de werkelijk verschuldigde belasting. De inhoudelijke gebreken in de aangifte worden slechts in aanmerking genomen in het geval dat de belastingplichtige ten tijde van het doen van de aangifte wist of zich ervan bewust moest zijn dat daardoor een aanzienlijk bedrag aan verschuldigde belasting niet zou worden geheven.¹ Indien de vereiste aangifte niet is gedaan verklaart de rechtbank het beroep ongegrond, tenzij is gebleken dat en in hoeverre de uitspraak op het bezwaar onjuist is (‘omkering en verzwaring van de bewijslast’).²

Naar het oordeel van de rechtbank heeft de inspecteur met hetgeen hij heeft aangevoerd aannemelijk gemaakt dat de vereiste aangifte IB/PVV voor het jaar 2015 niet is gedaan. Daartoe overweegt de rechtbank als volgt.

De rechtbank is dan ook van oordeel dat de vereiste aangifte IB/PVV voor het jaar 2015 niet is gedaan, zodat sprake is van omkering en verzwaring van de bewijslast. In dat geval heeft een rechter te beoordelen (i) of sprake is van een redelijke – niet willekeurige – schatting door de inspecteur, en, zo ja, (ii) of belanghebbende heeft doen blijken dat en in hoeverre de belastingaanslag, zoals die luidt na uitspraak op bezwaar, onjuist is.³

De rechtbank overweegt als volgt. De inspecteur heeft de ROW-correctie gebaseerd op de kasopstelling. Daarbij is enerzijds een correctie toegepast voor uitgaven voor levensonderhoud op basis van Nibud-normen van € 7.180 en anderzijds het inkomen gecorrigeerd met het saldo van de kasstortingen en -opnames van € 32.745. De rechtbank is van oordeel dat de inspecteur daarmee een redelijke schatting heeft gemaakt van het inkomen. Naar het oordeel van de rechtbank heeft belanghebbende ten aanzien van de aanslag IB/PVV 2015 niet doen blijken dat deze schatting onjuist is. Wat belanghebbende heeft aangevoerd is hiervoor in 3.6.1 en 3.6.2 al besproken.

De ROW-correctie van € 39.925 blijft daarom in stand.

De rechtbank heeft in het kader van de beoordeling van de aanslag IB/PVV voor het jaar 2015 onder 3.6.1 overwogen dat zij het aannemelijk acht dat belanghebbende in 2015 inkomsten heeft genoten uit een (onbekende) bron. Aangezien ook in de jaren 2012 tot en 2014 aanzienlijke contante stortingen zijn gedaan door belanghebbende, zonder dat daarvoor een goede verklaring bestaat, heeft dat oordeel ook te gelden voor de omzetbelasting voor de tijdvakken 2012, 2013, 2014 en 2015.

Voor de heffing van omzetbelasting is echter ook vereist dat de activiteiten, waaruit de inkomsten worden genoten, zijn verricht door een ondernemer.⁴ Belanghebbende heeft betwist dat de inkomsten afkomstig zijn uit activiteiten, waarvoor hij kan worden aangemerkt als ondernemer voor de omzetbelasting. De inspecteur dient dit daarom – gelet op de normale regels van stelplicht en bewijslast – aannemelijk te maken.

De inspecteur heeft zich voor de tijdvakken 2013, 2014 en 2015 op het standpunt gesteld dat de inkomsten afkomstig zijn uit de autohandel die belanghebbende met zijn eenmanszaak heeft verricht en waarvoor hij kan worden aangemerkt als ondernemer voor de omzetbelasting. Voor het tijdvak 2012 heeft de inspecteur zich op het standpunt gesteld dat de contante stortingen in 2012 zodanig hoog zijn, dat ook deze inkomsten moeten worden geacht afkomstig te zijn uit activiteiten waarvoor belanghebbende omzetbelasting is verschuldigd en belanghebbende ook voor het tijdvak 2012 niet de vereiste aangiften omzetbelasting heeft gedaan.

De rechtbank overweegt als volgt.

De inspecteur heeft vergrijpboeten van 50% opgelegd bij de naheffingsaanslagen omzetbelasting op grond van artikel 67f van de AWR. Nu de naheffingsaanslagen niet in stand blijven (zie 3.13.1 en 3.13.2), moeten de vergrijpboeten bij de naheffingsaanslagen omzetbelasting over de tijdvakken 2012, 2013, 2014 en 2015 ook worden vernietigd.

De inspecteur heeft verder een vergrijpboete van 50% opgelegd bij de aanslag IB/PVV 2015 op grond van artikel 67e van de AWR. Volgens de inspecteur heeft belanghebbende (voorwaardelijk) opzettelijk onjuiste aangiften gedaan. Subsidiair stelt de inspecteur dat sprake is van grove schuld.

Onder opzet wordt verstaan het willens en wetens handelen. De ondergrens van opzet wordt gevormd door voorwaardelijke opzet. Van voorwaardelijke opzet is sprake als iemand bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat het beboetbare feit zich zal voordoen.

De rechtbank is van oordeel dat, gelet op enerzijds de contante stortingen en anderzijds het ontbreken van een voldoende verklaring over de herkomst van de contanten (zie 3.6.1), voor het jaar 2015 bewezen is dat belanghebbende inkomen niet heeft aangegeven in zijn aangiften. De inspecteur heeft overtuigend aangetoond dat belanghebbende inkomsten uit onbekende bron heeft genoten. De door belanghebbende geschetste alternatieve scenario’s zijn geen aanleiding om daaraan te twijfelen. De rechtbank acht verder overtuigend aangetoond, mede gelet op de hoogte van de bedragen en het feit van algemene bekendheid dat belasting dient te worden betaald over inkomsten uit een bron, dat belanghebbende bewust deze inkomsten uit het zicht van de fiscus heeft willen houden, waardoor hij de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat te weinig belasting zou worden geheven. Gelet hierop heeft de inspecteur de vergrijpboete bij de aanslag IB/PVV voor het jaar 2015 terecht opgelegd.

De omstandigheid dat de grondslag van de vergrijpboete is komen vast te staan met toepassing van omkering en verzwaring van de bewijslast, is voor de rechtbank in dit geval aanleiding om de boete te matigen met 20% tot € 4.671. De rechtbank ziet daartoe aanleiding omdat de schatting van de ROW-correctie weliswaar niet willekeurig is, maar er wel sprake is van een reëel risico is dat de schatting afwijkt van het werkelijke niet-aangegeven inkomen.

De rechtbank vermindert de boete ambtshalve nog verder, omdat sprake is van overschrijding van de redelijke termijn voor de behandeling van de zaken in eerste feitelijke instantie. De redelijke termijn bedraagt in beginsel twee jaar nadat de boete is aangekondigd. De rechtbank stelt vast dat 14 december 2016 geldt als aanvangsmoment van de redelijke termijn, omdat op dat moment de boete is aangekondigd. De rechtbank doet uitspraak op 23 juni 2022. Sinds de aankondiging van de boete is dan (afgerond) vijf jaar en zeven maanden verstreken. De rechtbank stelt vast dat de redelijke termijn van twee jaar is overschreden met drie jaar en zeven maanden.⁵ De boete wordt daarom verder gematigd met 20% tot € 3.736.⁶

Belanghebbende maakt aanspraak op vergoeding van immateriële schade in verband met de duur van de bezwaar- en de beroepsprocedure. De rechtbank ziet aanleiding om een vergoeding toe te kennen. De vergoeding wordt als volgt berekend.⁷

De redelijke termijn bedraagt als uitgangspunt twee jaar, te rekenen vanaf het moment waarop de inspecteur het bezwaarschrift ontvangt. Mede gelet op de beroepsgronden, hebben de zaken in hoofdzaak betrekking op hetzelfde onderwerp. Nu de zaken bovendien in de bezwaar- en beroepsfase (nagenoeg) gezamenlijk zijn behandeld, bestaat voor de zaken gezamenlijk recht op een vergoeding van eenmaal € 500 per half jaar dat de redelijke termijn is overschreden. ⁸

In afwijking van de algemene uitgangspunten is naar het oordeel van de rechtbank in deze zaak de in aanmerking te nemen termijn aangevangen op 14 december 2016, zijnde de datum waarop de boeten zijn aangekondigd (‘undue delay’). De reden om die datum als startpunt te nemen en niet de datum van ontvangst van het oudste bezwaarschrift (17 maart 2017), is dat een of meer van die boeten zijn vernietigd waardoor compensatie voor overschrijding van de redelijke termijn in zoverre niet kan plaatsvinden door vermindering van de boete.⁹ Nu de rechtbank uitspraak doet op 23 juni 2022, is sindsdien (afgerond) vijf jaar en zeven maanden verstreken. Aangezien de redelijke termijn als uitgangspunt twee jaar bedraagt, is de redelijke termijn met (afgerond) drie jaar en zeven maanden overschreden.

Er bestaat, gelet op het voorgaande, dus recht op een vergoeding van € 4.000. Hiervan komt (afgerond) € 2.140 (23/43e) voor rekening van de inspecteur, omdat van de overschrijding (afgerond) één jaar en elf maanden moet worden toegerekend aan de bezwaarfase. Daarbij is in aanmerking genomen dat de uitspraken op bezwaar zijn gedaan op 15 april 2019. Het restant van € 1.860 komt voor rekening van de Minister. De rechtbank merkt de Minister in zoverre aan als partij in het geding.