Belastingdienst beschermt mensen met schulden onvoldoende

Twee jaar na de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer om de behandeling van mensen met schulden door de Belastingdienst te verbeteren, is er nog weinig veranderd. Hierdoor kunnen mensen door opgelegde aflossingen onder het bestaansminimum komen. Het Centraal Justitieel Incassobureau houdt wel beter rekening met de veerkracht van mensen.

Dit staat in het jaarlijkse verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer, gepubliceerd op 21 mei 2025. Bij de ministeries van Justitie en Veiligheid en Financiën is onderzocht hoe overheidsdiensten omgaan met betalingsregelingen voor burgers met schulden. De resultaten zijn gemengd.

Incassobureau Justitie houdt meer rekening met leefgeld dan Belastingdienst

In maart 2023 concludeerde de Rekenkamer dat de drie grootste schuldeisers van de rijksoverheid weinig oog hebben voor kwetsbare burgers die door schulden onvoldoende leefgeld overhouden. De aanpak voor duizenden mensen met problematische schulden is daardoor niet effectief, vooral als het gaat om maatwerk.

Verbeteringen zijn zichtbaar bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), dat verkeersboetes int en jaarlijks honderdduizenden betalingsregelingen afsluit. Deze dienst, onder de minister van Justitie en Veiligheid, houdt nu rekening met alle betalingsregelingen van een burger bij andere schuldeisers. Sinds september berekent CJIB de betalingscapaciteit van een burger op een uniforme manier, geïnspireerd op de Nibud-methode, waarbij wordt gekeken of mensen voldoende leefgeld overhouden.

Minder vooruitgang bij Belastingdienst

Bij de Belastingdienst zijn er nog weinig verbeteringen zichtbaar, hoewel er eerste stappen zijn gezet. In 2024 houdt de Belastingdienst nog onvoldoende rekening met informatie die burgers aanleveren over aflossingen aan andere schuldeisers. De Rekenkamer spreekt daarom van een onvolkomenheid in de bedrijfsvoering. Wel denkt de Belastingdienst vaker mee met aanvragers die om maatwerk vragen. Medewerkers worden beter opgeleid om signalen van problemen te herkennen en er wordt meer handelingsperspectief geboden in brieven. Deze zomer start een proefproject van tien gemeenten samen met de Belastingdienst om gegevens over toeslag- en belastingschulden te delen. Gemeenteambtenaren kunnen met die informatie vroegtijdig contact opnemen met inwoners over maatwerk en kwijtscheldingsmogelijkheden.

De minister van Financiën heeft in reactie op het onderzoek van de Algemene Rekenkamer toegezegd de Leidraad Invordering 2008 aan te passen. Dit is belangrijk omdat belastingambtenaren nu onvoldoende ruimte hebben om rekening te houden met alle andere aflossingen van een burger.

Verkenning naar verbeteringen in rijksbeleid

De overheid kan het bestaansminimum van burgers alleen beschermen als alle schuldeisers betrokken zijn. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is verantwoordelijk voor het beleid hoe de rijksoverheid met incasso omgaat. In het najaar van 2023 heeft de minister aangekondigd te verkennen hoe tijdig kan worden gesignaleerd of een burger voldoende financiële draagkracht heeft voor een betalingsregeling. De uitkomst van deze verkenning wordt deze maand (mei) verwacht.

Rekenkamer, 21 mei 2025