Rechtbank Noord-Holland, 03-12-2024, ECLI:NL:RBNHO:2024:14224, HAA 23/2900 en 24/46

22. Eiseres stelt zich op het standpunt dat uiterlijk op het moment van emigratie in 2018 de vordering op de waarde in het economisch verkeer gewaardeerd dient te worden. Nu het besluit tot emigratie in 2017 is genomen dient volgens eiseres primair in het boekjaar 2017 een afwaarderingsverlies van $ 46.644.327 genomen worden.

23. Verweerder stelt zich op het standpunt dat eiseres ten onrechte een afwaarderingsverlies in aanmerking heeft genomen. Volgens verweerder had eiseres ten tijde van de verkrijging van de vordering in 2016 de vordering tegen de waarde in het economisch verkeer op de balans moeten zetten. Verweerder stelt dat die waarde destijds door de afgesproken onzakelijke rentevoorwaarden lager was dan de nominale waarde van de vordering. Volgens verweerder moet deze foutieve waardering gecorrigeerd worden in het laatst openstaande boekjaar, te weten 2017. Aangezien de correctie zijn oorzaak vindt in de onzakelijkheid van de rente, dient de correctie in de kapitaalsfeer plaats te vinden en kan geen verlies worden genomen. Vervolgens is, vanwege de gecorrigeerde balanswaarde, bij toepassing van artikel 15c van de Wet Vpb bij emigratie geen sprake van een verlies. Subsidiair stelt verweerder zich op het standpunt dat als wel sprake is van een afwaarderingsverlies, dit verlies niet genomen kan worden in boekjaar 2017. Ook stelt verweerder zich op het standpunt dat bij de afrekening in het kader van emigratie in 2018 geen verlies kan worden genomen omdat er gelet op de onzakelijke rente sprake is van een onttrekking.

Verweerder concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep.

24. De rechtbank ziet zich ambtshalve voor de vraag gesteld of het door eiseres ingediende beroep voor de aanslag Vpb 2017 tijdig is ingediend. Voor het indienen van een beroepschrift geldt op grond van artikel 6:7 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) een termijn van zes weken. Deze termijn vangt aan op de dag na de dagtekening van de uitspraak op bezwaar, tenzij de dag van dagtekening is gelegen voor de dag van de bekendmaking (artikel 26c van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR)). De bekendmaking van een besluit vindt plaats door toezending of uitreiking aan de belanghebbende (artikel 3:41 van de Awb). Een beroepschrift is tijdig ingediend als het voor het einde van de termijn is ontvangen (artikel 6:9 van de Awb).

25. De uitspraak op bezwaar voor het boekjaar 2017 is gedagtekend 26 januari 2023. Er is geen aanleiding om aan te nemen dat de verzending ervan later dan die datum heeft plaatsgevonden. De termijn voor het indienen van een beroepschrift ving dus aan op

27 januari 2023 en eindigde op 9 maart 2023. De rechtbank heeft het beroep ontvangen op 10 maart 2023. Gelet op het bepaalde in artikel 6:9, tweede lid, van de Awb, is het beroep desalniettemin tijdig ingediend indien het binnen zes weken, dus uiterlijk 9 maart 2023, ter post is bezorgd. De rechtbank stelt vast dat zulks het geval is. Er is geen leesbare poststempel zichtbaar op de digitale kopie van de enveloppe waarin het beroepschrift is verzonden. Het origineel is niet meer beschikbaar. Eiseres heeft naar voren gebracht dat het beroepschrift op 8 maart 2023 is meegegeven aan een fietskoeriersbedrijf en dat het fietskoeriersbedrijf het stuk diezelfde dag aangetekend op de post heeft gedaan bij het postbezorgingsbedrijf. Eiseres heeft hieraan ter zitting toegevoegd dat dit volgt uit het door haar geraadpleegde track en trace, maar heeft dienaangaande geen stukken overgelegd. Uit een handgeschreven notitie op de enveloppe maakt de rechtbank evenwel op dat het stuk op 8 maart 2023 door het fietskoeriersbedrijf is opgehaald bij de gemachtigde van eiseres, hetgeen de uitleg van eiseres bevestigt. Deze datum correspondeert voorts met de dagtekening van het beroepschrift (8 maart 2023). De rechtbank acht gelet op dit een en ander aannemelijk dat het koeriersbedrijf het beroepschrift onmiddellijk (diezelfde dag), doch niet later dan 9 maart 2023, op de post heeft gedaan. Hiermee is het beroepschrift binnen de genoemde termijn van zes weken ter post bezorgd. Het beroep is daarom tijdig ingediend en ontvankelijk.

26. De in de waarderingsrapporten berekende waarde in het economisch verkeer (wev) van de vordering van eiseres op [bedrijf 2] en de daarbij in aanmerking genomen rentes (zie onderdelen 7 en 8) zijn niet in geschil. Evenmin is in geschil dat het verschil tussen deze wev en de nominale waarde van de vordering wordt veroorzaakt doordat de rente op de vordering van eiseres op [bedrijf 2] lager is dan de rente die volgens de in onderdeel 6 weergegeven benchmarkanalyse in zakelijke verhoudingen zou zijn overeengekomen (3-maands Libor + 2,75%). Kort gezegd, is het verschil tussen de nominale waarde en de wev de resultante van de contante waarde van de hoofdsom berekend op basis van genoemd renteverschil.

27. Verweerder meent dat de vordering op [bedrijf 2] in 2016 voor de onjuiste waarde op de balans is opgenomen, dat sprake is van een balansfout in de zin van de foutenleer en dat deze fout op de beginbalans in 2017, zijnde het oudste openstaande jaar, moet worden hersteld. De rechtbank kan verweerder hierin niet volgen.

28. Voor zover verweerder meent dat de vordering hoe dan ook in boekjaar 2017 voor de zakelijke waarde (de wev) op de balans dient te worden geactiveerd en de afwaardering niet ten laste van de winst kan worden gebracht, is de rechtbank van oordeel dat de foutenleer zich hier niet voor leent. Het activeren van een ten dele onzakelijke betalingsverplichting kan naar het oordeel van de rechtbank niet met toepassing van de foutenleer worden hersteld (vgl. Hoge Raad 4 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:673).

29. Bovendien vermag de rechtbank niet in te zien dat goed koopmansgebruik ertoe verplichtte de vordering op [bedrijf 2] bij de verkrijging in 2016 te activeren tegen een andere waarde dan de nominale waarde. Eiseres heeft de vordering voor de nominale waarde geactiveerd en de zakelijke rente over deze nominale waarde jaarlijks in aanmerking genomen bij het bepalen van de fiscale winst. Activering van de wev zou ertoe leiden dat door jaarlijkse oprenting van de contante waarde naar de nominale waarde nogmaals een zakelijke rente in aanmerking wordt genomen bij het bepalen van de fiscale winst. Een dergelijk dubbeltelling waarbij de correctie verloopt via een jaarlijkse rente-imputatie én via oprenting van de contante waarde zou strijdig zijn met het totaalwinstbegrip
(vgl. HR 9 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:AZ7382, r.o. 3.7 in verbinding met onderdeel 10.2 van de conclusie van de Advocaat-Generaal). De omstandigheid dat de wev en de nominale waarde van de vordering aanzienlijk verschillen, brengt de rechtbank niet tot een ander oordeel. Het overwogene in Hoge Raad 16 december 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA8866, r.o. 3.2.1 eerste volzin, dwingt niet tot een ander oordeel, aangezien dit de weergave betreft van een in cassatie onbestreden oordeel van het hof in die zaak en het weergegeven oordeel aldus bezien niet onder alle omstandigheden als regel van goed koopmansgebruik heeft te gelden.

30. Voor zover verweerder meent dat de vordering op [bedrijf 2] in boekjaar 2016 voor een onjuiste kostprijs op de balans is opgenomen, kan de rechtbank verweerder evenmin volgen. Eiseres heeft middels bovengenoemde reeks van cessies haar vordering op haar dochtervennootschap [bedrijf 2] ingeruild voor de vordering op [bedrijf 2] . De rechtbank ziet geen aanleiding om voor het bepalen van de kostprijs van de vordering op [bedrijf 2] af te wijken van de boekwaarde van de vordering op [bedrijf 2] . Afgezien van bovengenoemde aflossing, hebben deze vorderingen dezelfde nominale waarde. Gesteld noch gebleken is dat deze vorderingen ongelijkwaardig zijn of dat deze ruil op zichzelf bezien of in samenhang met de overige feiten en omstandigheden op onzakelijke gronden berust. Zonder nadere onderbouwing valt niet in te zien dat eiseres de vordering op [bedrijf 2] in 2016 voor een lagere kostprijs of beneden de nominale waarde op haar balans had moeten activeren. Ook in dat opzicht is geen sprake van een balansfout die met de foutenleer in boekjaar 2017 kan worden hersteld.

31. Nu de foutenleer niet kan worden toegepast en de vordering op [bedrijf 2] in 2017 terecht voor de nominale waarde op de beginbalans is opgenomen, houdt partijen verdeeld of de vordering in boekjaar 2017 ten laste van de fiscale winst kan worden afgewaardeerd. Eiseres stelt zich op het standpunt dat de vordering reeds in 2017 kan worden afgewaardeerd, omdat in dat jaar het besluit tot emigratie is genomen. Verweerder stelt zich op het standpunt dat dit niet kan.

32. Voor zover eiseres meent dat artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb, reeds in 2017 toepassing vindt, kan de rechtbank haar niet volgen. Dit wetsartikel luidt als volgt:

“Indien een belastingplichtige voor de toepassing van deze wet of een verdrag ter voorkoming van dubbele belasting dan wel de Belastingregeling voor het Koninkrijk, de Belastingregeling voor het land Nederland niet meer wordt aangemerkt als inwoner van Nederland, worden de bestanddelen van zijn vermogen waarvan de voordelen dientengevolge niet meer begrepen worden in de belastbare winst, op het tijdstip onmiddellijk voorafgaande aan het ophouden van het hiervoor bedoelde inwonerschap geacht te zijn vervreemd tegen de waarde in het economische verkeer.”

33. Op grond van goedkoopmansgebruik is in boekjaar 2017 evenmin aanleiding voor afwaardering van de vordering op [bedrijf 2] omdat het besluit tot emigratie de waarde van de vordering niet raakt. Gesteld noch gebleken is dat het debiteurenrisico op de vordering na emigratie wijzigt of dat sprake is van feiten en omstandigheden die in 2017 tot een (aanzienlijke) waardeverandering van de vordering leiden. Nu de vordering in 2017 niet aan waardeverandering onderhevig is, is het in aanmerking nemen van een afwaarderingsverlies in dat jaar niet toegestaan.

34. De vervolgvraag is of toepassing van artikel 15c, eerste lid, van de wet Vpb in boekjaar 2018 leidt tot het in aanmerking nemen van een verlies bestaande uit het verschil tussen de boekwaarde (de nominale waarde) en de wev in dat jaar. Tussen partijen is niet in geschil dat eiseres op basis van zowel nationale wetgeving als het belastingverdrag tussen Nederland en Hongarije, vanaf 25 juli 2018 (feitelijk) in Hongarije is gevestigd. Tevens is niet in geschil dat daarom de afrekenbepaling van artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb aan de orde is. Volgens verweerder kan geen verlies in aanmerking worden genomen omdat het verschil tussen de boekwaarde en de wev zijn oorzaak vindt in de onzakelijkheid van de overeengekomen rente. Volgens verweerder is gelet op de onzakelijke rente sprake van een onttrekking onmiddellijk voorafgaand aan de emigratie.

35. De rechtbank overweegt dat met artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb in geval van emigratie van een vennootschap een fictieve vervreemding in het leven is geroepen waarbij afgerekend wordt over het verschil tussen de werkelijke waarde en de boekwaarde van vermogensbestanddelen, met als doel het belasten van opgebouwde stille reserves (zie Kamerstukken II 1998/1999, 26728, nr. 3, p. 55, Kamerstukken II 1999/2000, 26727, nr. 7, p. 463 en Kamerstukken II 2001/2002, 28034 nr. 3, p. 32). De tekst van het bepaalde in artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb noch de wetsgeschiedenis van het artikel, staan eraan in de weg het verschil tussen de boekwaarde en de wev van de vordering op [bedrijf 2] voorafgaande aan de emigratie als verlies in aanmerking te nemen bij het bepalen van de fiscale winst. Er is in dezen sprake van een negatieve stille reserve, ongeacht of deze stille reserve zijn oorzaak vindt in onzakelijk handelen.

36. Met betrekking tot het standpunt van verweerder dat aftrek niet mogelijk is omdat sprake is van een onttrekking, oordeelt de rechtbank als volgt. Het betoog van verweerder komt erop neer dat het totaalwinstbegrip (artikel 8 van de Wet Vpb in verbinding met artikel 3.8 van de Wet IB 2001) in de weg staat aan het op de voet van artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb in aanmerking nemen van het verlies op de vordering. Volgens vaste rechtspraak wordt een onttrekking in aanmerking genomen op het moment waarop als gevolg van onzakelijk handelen sprake is van een vermogensverschuiving waarbij de desbetreffende gelden het vermogen van de vennootschap definitief hebben verlaten (zie o.a. Hoge Raad 13 januari 2023, ECLI:NL:HR:2023:26, r.o. 3.4.2 en 3.4.3). De rechtbank is van oordeel dat ten tijde van de emigratie van eiseres in 2018 geen sprake is van een onttrekking. De op grond van artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb in aanmerking te nemen fictieve vervreemding leidt niet tot een verarming van eiseres. Gelet hierop maakt de toepassing van artikel 15c, eerste lid, van de Wet Vpb bij de emigratie van de vennootschap niet dat sprake is van een onttrekking. De emigratie van eiseres als zodanig impliceert evenmin een onttrekking in voornoemde zin. Het betoog van verweerder faalt ook in zoverre.

37. Gelet op het voorgaande heeft eiseres in haar aangifte Vpb 2018 terecht een verlies op de vordering op [bedrijf 2] in aanmerking genomen. Bij deze uitkomst is niet in geschil dat de herziene aangifte Vpb 2018 dient te worden gevolgd, hetgeen erin resulteert dat het verlies van eiseres over boekjaar 2018 dient te worden vastgesteld op $ 34.080.678 en de belastbare winst op nihil.

38. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep dat ziet op boekjaar 2017 met zaaknummer HAA 23/2900 ongegrond te worden verklaard en dient het beroep dat ziet op boekjaar 2018 met zaaknummer HAA 24/46 gegrond te worden verklaard.

39. Nu de rechtbank het beroep met zaaknummer HAA 24/46 gegrond verklaart, heeft eiseres recht op een proceskostenvergoeding. De rechtbank veroordeelt verweerder in de door eiseres gemaakte proceskosten. Deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 1.750 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 875 en een wegingsfactor 1). Eiseres heeft in haar bezwaarschrift tegen de aanslag Vpb 2018 niet verzocht om een vergoeding voor de gemaakte proceskosten. De rechtbank kent daarom voor de bezwaarfase geen proceskostenvergoeding toe.

40. De rechtbank draagt verweerder op het door eiseres betaalde griffierecht van € 365 te vergoeden.