NTFR 2021/206 - Artiesten, sporters, discoördinatie en fiscalisering volksverzekeringen

Artiesten en sporters hebben problemen met de verrekening van buitenlandse belasting. De landen van hun optredens mogen heffen op grond van art. 17 van de belastingverdragen (conform het OESO-Modelverdrag) en Nederland moet voorkoming verlenen op grond van art. 23 van de belastingverdragen (conform het OESO-Modelverdrag). Dat is meestal met de verrekeningsmethode, maar als de vrijstellingsmethode geldt, leidt dat nauwelijks tot betere resultaten.

Een van de oorzaken van deze problemen is het Nederlandse onderscheid tussen inkomstenbelasting (IB) en premies volksverzekeringen (PVV) bij belastbare inkomens tot € 35.130.¹ Dan bestaat het tarief van 37,1% voor 9,45% uit IB en voor 27,65% uit PVV. Op het eerste oog lijkt 18% Belgische, 15% Franse, 15,825% Duitse, 20% Britse en 19% Spaanse bronbelasting goed verrekenbaar tegen een Nederlands tarief van 37,1%, maar dat is niet het geval omdat slechts verrekening (of vrijstelling) tegen de 9,45% IB wordt verleend. Helaas komen veel artiesten en sporters met hun inkomen niet erg boven dat belastbaar inkomen uit,² dus lopen zij volop tegen dit probleem aan.

De discoördinatie tussen IB en PVV bestaat al lang en is door de Commissie Grenswerkers van de Vereniging voor Belastingwetenschap in 2017 nog eens verduidelijkt.³ De staatssecretaris van Financiën heeft een aantal malen gereageerd op dit rapport, maar lijkt het probleem te downsizen, want op 15 september 2020 schreef hij aan de Tweede Kamer dat het niet zo vaak voorkomt.⁴ Dat kan ik me voorstellen, want normaliter lopen art. 7 en 15 OESO-Modelverdrag en art. 11 t/m 13 Vo. 883/2004 behoorlijk gelijk op. Het gaat om de uitzonderingen waar het misgaat, namelijk als in twee of meer staten gewerkt wordt. De bijlage bij de Kamerbrief geeft daarvan goede voorbeelden, in navolging van het rapport van de Vereniging voor Belastingwetenschap.

Ik mis bij beide echter de gevolgen van deze discoördinatie voor artiesten en sporters. Die worden veroorzaakt door de afwijking van art. 17 OESO-Modelverdrag van art. 7 (zelfstandigen) en art. 15 (werknemers) OESO-Modelverdrag. Bij hen gaat het zo vaak fout, dat het meer gewoonte dan uitzondering is. Ik geef twee voorbeelden:

1. Zelfstandige Nederlandse artiesten of sporters worden telkens in het buitenland belast, maar zijn in Nederland verzekerd op grond van art. 12, lid 2 c.q. art. 13, lid 2, Vo. 883/2004.⁵

2. Artiesten en sporters als werknemers in dienst van een Nederlands gezelschap of team met buitenlandse activiteiten vallen onder de buitenlandse belasting en kunnen geen gebruik maken van de uitzondering van art. 15, lid 2 van de belastingverdragen, maar zijn in Nederland verzekerd op grond van art. 12, lid 1, Vo. 883/2004.

Alleen als een Nederlandse artiest of sporter als werknemer in het buitenland in dienstbetrekking gaat werken bij een gezelschap of team, lopen de belastingheffing en de sociale verzekering gelijk op en is er geen discoördinatie. Maar deze situatie komt veel minder vaak voor dan de twee hiervoor genoemde, ook omdat bij zo’n buitenlandse dienstbetrekking vaak de woonplaats naar het buitenland verschuift, waardoor het niet meer over grensarbeid gaat.

Artiesten en sporters zijn hierdoor grote voorbeelden van de problemen met de discoördinatie van IB en PVV, maar worden tot nu toe vergeten in de Nederlandse bespreking.⁶

Het heeft mij altijd verbaasd dat Nederland suggereert een eerste belastingschijf van ruim 30% te hebben, want die bestaat eigenlijk maar voor een klein deel uit IB en voor het grootste deel uit PVV. Nu zijn die PVV 27,65%, maar in bijvoorbeeld 2004 was dat 31%, waardoor de IB toen slechts 1% was. Waarom wordt dit eigenlijk een ‘belastingtarief’ genoemd?

Argumenten voor deze Nederlandse splitsing zijn dat:

• Er hierdoor een verband bestaat tussen de premiebetaling en de uitkering;

• AOW-gerechtigden een lager tarief in de eerste schijf kunnen betalen omdat zij geen AOW-premie hoeven te betalen;

• het in lijn zou zijn met de EU-regels voor de sociale zekerheid.

Toch is er ook al vaak gepleit voor het fiscaliseren van de premies volksverzekeringen. Daarmee zou de eerste schijf volledige belastingheffing worden en zouden de AOW, de Anw en de Wlz voortaan gewoon uit de staatsbegroting worden betaald. Het begon in 1991 met de Commissie-Stevens,⁷ daarna kwam in 1999 het WRR-rapport,⁸ in 2006 kwam het op de politieke agenda,⁹ in 2012 werd het aanbevolen door de Commissie-Dijkhuizen,¹⁰ in 2017 door de Commissie-grenswerkers¹¹ en nog in 2020 in de Bouwstenennotitie van hogere ambtenaren.¹²

Zoals al genoemd, bestaan de volksverzekeringen uit de AOW, de Anw en de Wlz. Dat zijn drie heel verschillende regelingen, die ook op hun eigen manier gefinancierd worden:

• Algemene Ouderdomswet (AOW): tot 2002 was er een directe relatie tussen de AOW-premie en -uitkeringen, volgens het omslagstelsel, maar vanaf dat jaar is de premie gefixeerd op 17,9% en worden de hogere uitgaven uit de staatsbegroting betaald. Inmiddels zijn die AOW-uitgaven € 40 miljard per jaar en brengen de premies € 24 miljard op.

• Algemene Nabestaandenwet (Anw): dit is een heel kleine verzekering, waarvan de premie slechts 0,1% bedraagt en de uitgaven ook laag zijn.

• Wet langdurige zorg (Wlz): hiervoor bedraagt de jaarlijkse premie 9,65% en dat levert € 13 miljard op, maar voor de totale uitgaven van € 20 miljard moet er uit de staatsbegroting € 7 miljard bijgelegd worden.

Gezien deze financiering kan niet meer gezegd worden dat er nog een relatie bestaat tussen de premiebetaling en de uitgaven. Daarbij komt dat door de toepassing van de heffingskortingen een deel van de premies volksverzekeringen helemaal niet betaald wordt. Conclusie is dan ook dat het eerste argument voor het behouden van de splitsing tussen IB en PVV geen reële betekenis meer heeft.