Rechtbank Den Haag, 26-06-2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:7617, SGR 17/7082 en 17/15048

Naar het oordeel van de rechtbank is sprake van een situatie die door het Unierecht wordt beheerst. De artikelen 20 en 21 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie zijn van toepassing op het intrekken van het Nederlanderschap, nu Z hierdoor zijn primaire hoedanigheid van burger van de Unie verliest (vergelijk de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 19 april 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:1098). Ten aanzien van de ongewenstverklaring overweegt de rechtbank dat daarmee de vrijheid van inreis en verblijf van een Unieburger als bedoeld in richtlijn 2004/38 wordt ingeperkt, waarmee het besluit tot ongewenstverklaring binnen het toetsingskader van de richtlijn valt.

De rechtbank overweegt dat het beginsel van effectieve rechtsbescherming volgens het Hof van Justitie van de Europese Unie een algemeen beginsel van Unierecht is, dat voortvloeit uit de gemeenschappelijke constitutionele tradities van de lidstaten, en dat ook in de artikelen 6 en 13 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is neergelegd (arrest van het Hof van Justitie van 15 oktober 1987, ECLI:EU:C:1987:442, Heylens, punt 14). Het beginsel is thans gecodificeerd in artikel 47 van het Handvest (arresten van het Hof van Justitie van 18 maart 2010, ECLI:EU:C:2010:146, Alassini e.a., punten 47 tot en met 49, en van 22 december 2010, ECLI:EU:C:2010:811, DEB, punten 29 tot en met 31). Op grond hiervan moeten particulieren binnen de nationale rechtsorde de rechten die zij kunnen ontlenen aan het Unierecht doeltreffend kunnen afdwingen voor een rechterlijke instantie die institutioneel en procedureel aan bepaalde behoorlijkheidseisen moet voldoen. Uit de toelichting bij artikel 47 van het Handvest (Pb 2007, C 303/02) volgt dat deze bepaling correspondeert met de normen van de artikelen 6 en 13 van het EVRM, waarbij, met uitzondering van de werkingssfeer, de door het EVRM geboden waarborgen op dezelfde wijze van toepassing zijn in de Unie.

Uit het arrest Alassini (r.o. 63) volgt dat het beginsel van effectieve rechtsbescherming kan worden beperkt mits de beperkingen beantwoorden aan de doeleinden van algemeen belang die met de betrokken maatregel worden nagestreefd, en het nagestreefde doel in aanmerking genomen, geen onevenredige en onduldbare ingreep impliceren, waardoor de gewaarborgde rechten in hun kern worden aangetast.

De intrekking van de nationaliteit is een zeer ingrijpende maatregel voor Z en daarom is effectieve rechtsbescherming van groot belang. De rechtbank stelt vast dat in artikel 22a van de RWN een rechtsgang is neergelegd die afwijkt van de in het bestuursprocesrecht gebruikelijke rechtsgang, welke immers vereist dat een belanghebbende na bekendmaking van een besluit zelfstandig dan wel bij gemachtigde beroep instelt. In artikel 22a van de RWN is geregeld dat de door verweerder aan de rechtbank gezonden kennisgeving van het besluit geldt als beroepschrift. Deze procedure laat de mogelijkheid open dat de belanghebbende niet op de hoogte is van het besluit en de daartegen ingestelde procedure en geen contact heeft met de door de rechtbank toegevoegde raadsman of de door bloedverwanten gekozen raadsman. Ook in deze procedure is niet gebleken dat Z op de hoogte is van de onderhavige beroepsprocedure dan wel contact heeft gehad met de aangewezen raadsman. Dit heeft als gevolg dat hij tijdens de procedure bij de rechtbank niet zelf, of door tussenkomst van een gemachtigde, feiten en omstandigheden naar voren kan brengen die van belang zijn voor de beoordeling van de evenredigheid van het verlies van de rechten die een Unieburger heeft op grond van het Unierecht. Evenmin kan hij feiten en omstandigheden die van belang zijn in het kader van de ongewenstverklaring naar voren brengen. Voorts is de bestuursrechter niet in staat het besluit integraal te beoordelen nu Z niet de voor hem van belang zijnde feiten en omstandigheden heeft kunnen inbrengen. In de wetsgeschiedenis van de wijziging van de RWN is opgenomen dat met de mogelijkheid van het geven van een last tot aanwijzing van een raadsman door de rechtbank in alle gevallen wordt gegarandeerd dat een raadsman de belangen van de betrokkene kan vertegenwoordigen in de beroepsprocedure¹. Nu echter ook deze raadsman geen contact heeft met de belanghebbende komt dit niet tegemoet aan de bezwaren die kleven aan een procedure waarvan de belanghebbende niet op de hoogte is en geen eigen inbreng heeft.

Gelet op het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat de procedure op grond van artikel 22a van de RWN een beperking inhoudt van het recht op hoor- wederhoor en beperkt doeltreffend is.

De gemachtigde van verweerder heeft ter zitting verklaard dat een doel van artikel 22a van de RWN is dat de in deze procedure aan de orde zijnde besluiten tot denaturalisatie en ongewenstverklaring, na hun bekendmaking door publicatie in de Staatscourant, vrij snel vast komen te staan. Indien deze procedure niet zou worden gevolgd, kan Z op enig moment alsnog rechtsmiddelen tegen de besluiten indienen. De rechtbank is van oordeel dat de belangen van de Nederlandse staat bij het onherroepelijk worden van de onderhavige besluiten de inbreuk op de effectieve rechtsbescherming niet rechtvaardigen. Immers ingevolge artikel 6:16 van de Awb treden de rechtsgevolgen van de besluiten onmiddellijk na bekendmaking in werking en hebben de besluiten onverminderd rechtskracht. Z kan reeds na het bekend maken van de besluiten in de Staatscourant geen gebruik maken van de aan het Nederlanderschap verbonden rechten en heeft ook geen recht op toegang tot Nederland, zodat het belang van bescherming van de openbare orde en nationale veiligheid is gewaarborgd. Ook indien Z alsnog een rechtsmiddel indient, heeft dit geen schorsende werking. Het belang van verweerder om binnen een afgebakend tijdsbestek duidelijkheid te verkrijgen over de rechtmatigheid van de bestreden besluiten, weegt niet op tegen het belang van Z om in persoon of bij gemachtigde een procedure te kunnen voeren.

De rechtbank is voorts van oordeel dat de kennisgevingsprocedure niet noodzakelijk is met het oog op de rechtsbescherming van Z. Immers op grond van artikel 6:11 van de Awb heeft Z de mogelijkheid om, indien wordt voldaan aan de voorwaarden van dit artikel, een ontvankelijk beroep in te stellen op het moment dat hij op de hoogte raakt van het besluit. Op dat moment kan hij zelf, indien hij van dit recht gebruik wil maken, feiten en omstandigheden tegen de intrekking van het Nederlanderschap en de ongewenstverklaring naar voren brengen. De rechtbank is dan ook van oordeel dat hiermee voldoende is gewaarborgd dat een besluit tot intrekking van het Nederlanderschap en ongewenstverklaring als hier aan de orde door de rechtbank kan worden getoetst.

Evenmin kan worden geconcludeerd dat de belangen van Z maken dat de rechtbank binnen afzienbare tijd de besluiten beoordeelt. Anders dan de kennisgevingsprocedure neergelegd in artikel 94 van de Vreemdelingenwet, is in de onderhavige procedure geen sprake van vrijheidsontneming waarbij de rechter de rechtmatigheid daarvan altijd binnen afzienbare tijd dient te beoordelen (habeas corpus beginsel). Er bestaat geen bezwaar tegen het op een later moment alsnog voeren van de beroepsprocedure, waarbij Z alle voor hem relevante omstandigheden naar voren kan brengen. Daarbij komt dat de door de rechtbank aan het beroep van de vreemdeling van wie de vrijheid is ontnomen toegevoegde raadsman contact kan hebben met de gedetineerde vreemdeling en de vreemdeling door de rechtbank zelf kan worden gehoord, terwijl de in het kader van artikel 22a van de RWN door de rechtbank aan het beroep van Z toegevoegde raadsman geen contact heeft met hem en zich er evenmin als de rechtbank van kan vergewissen dat de persoon voor wie hij opkomt een procesbelang heeft bij het beroep.

Nu de rechtbank concludeert dat de beperking van het recht op effectieve rechtsbescherming niet gerechtvaardigd is, verklaart de rechtbank artikel 22a, derde lid, van de RWN onverbindend wegens strijdigheid met het Unierecht, in het bijzonder artikel 47 van het Handvest. Dit houdt in dat er geen wettelijke grondslag is voor de ingediende beroepschriften. De rechtbank zal de beroepschriften dan ook niet-ontvankelijk verklaren.