Rechtbank Noord-Holland, 24-12-2021, ECLI:NL:RBNHO:2021:12081, HAA 20/2086

14. Eiser stelt zich – kort samengevat – op het standpunt dat sprake is van een buitensporige, onredelijke en onrechtvaardige last. De wet gaat uit van onrealistische rendementen, waardoor er sprake is van interen op het vermogen. De waarde van de tweede woning is in 2018 ten opzichte van de aankoopprijs gedaald en daardoor moet in feite belasting worden betaald over negatief rendement. Eiser ervaart de wetgeving op het gebied van de vermogensrendementsheffing als immoreel en ondermijnend voor een gezonde belastingmoraal en vertrouwen in de overheid. Voorts beklaagt eiser zich over het feit dat geen rekentool beschikbaar is voor belastingplichtigen die op papier aangifte doen.

Eiser verzoekt de rechtbank het beroep gegrond te verklaren, de uitspraak op bezwaar te vernietigen en de aanslag IB/PVV 2018 te verminderen door op basis van de redelijkheid, billijkheid en rechtvaardigheid voor de berekening van de box 3-heffing uit te gaan van de werkelijk genoten rendementen over het spaargeld en de tweede woning.

15. Verweerder stelt zich op het standpunt dat geen sprake is van een individuele en buitensporige last. De wettelijke bepalingen bieden geen mogelijkheid uit te gaan van het werkelijk behaalde rendement. Conform de wettelijke bepalingen moet uitgegaan worden van het forfaitair vastgestelde rendement. Het is de rechter niet toegestaan de innerlijke waarde of de billijkheid van de wet te toetsen. Verweerder concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep.

16. Voor het overige verwijst de rechtbank naar de gedingstukken.

17. Voor zover eiser stellingen over de vermogensrendementsheffing heeft aangevoerd die zijn op te vatten als (onderdeel van) de vraag of de vermogensrendementsheffing in het belastingjaar 2018 op regelniveau in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol (EP) bij het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) of het discriminatieverbod van artikel 14 EVRM, mag de rechtbank deze niet behandelen, omdat deze vraag (de stelselvraag) exclusief aan de orde komt in de massaalbezwaarprocedure (Besluit staatssecretaris van Financiën van 18 april 2019, nr. 2019-8322, Stcrt. 2019, 23335) waarin ook dit bezwaar van eiser meeloopt (zie onder 11). Eiser zal daarop via die massaalbezwaarprocedure een antwoord krijgen (zie ook Hoge Raad 2 juli 2021, ECLI:NL:HR:2021:963).

18. Eiser heeft in beroep gesteld dat de vermogensrendementsheffing ten aanzien van hem tot een individuele en buitensporige last leidt. Volgens eiser teert hij gedwongen in op zijn vermogen, omdat het rendement daarop langdurig en structureel lager is dan het forfaitaire rendement van box 3. Eiser verwijst in dit verband naar de bijlage die hij heeft gevoegd bij zijn pleitnota.

19. Bij de beoordeling van de vraag of sprake is van een individuele en buitensporige last voor eiser stelt de rechtbank het volgende voorop. Volgens vaste rechtspraak van het EHRM is belastingheffing te beschouwen als regulering van eigendom in de zin van artikel 1 van het EP en dient elke inbreuk door de Staat op het ongestoorde genot van eigendom in overeenstemming met het nationale recht te zijn en een legitiem doel in het algemeen belang na te streven. Een inbreuk is slechts toegestaan indien er een redelijke mate van evenredigheid bestaat tussen de gebruikte middelen en het doel dat ermee wordt nagestreefd. Dit vereist een redelijke verhouding ("fair balance") tussen voormeld algemeen belang en de bescherming van individuele rechten. Van een dergelijke redelijke verhouding is geen sprake indien de betrokken persoon wordt getroffen door een individuele en buitensporige last. Waar het gaat om de beoordeling van wat in het algemeen belang is en de keuze van de middelen om dit belang te dienen, komt de wetgever een ruime beoordelingsvrijheid toe. Een keuze van de wetgever binnen die beoordelingsvrijheid kan voor een belastingplichtige alleen dan leiden tot een individuele en buitensporige last indien en voor zover deze last zich in zijn geval sterker laat voelen dan in het algemeen (vgl. Hoge Raad 6 april 2018, ECLI:NL:HR:2018:511).

20. Bij de beoordeling van de vraag of een individuele en buitensporige last in strijd met artikel 1 van het EP zich voordoet, moeten de gevolgen van de heffing van box 3 worden bezien in samenhang met de gehele financiële situatie van de betrokkene. Daarbij is het inkomen uit werk en woning en uit aanmerkelijk belang een belangrijk aanknopingspunt. De rechter moet bij zijn onderzoek of de heffing een individuele en buitensporige last vormt, alle relevante feiten en omstandigheden in zijn oordeel betrekken. In een geval als dit, waarbij de vraag voorligt of de heffing van IB/PVV leidt tot een individuele en buitensporige last, indien de heffing over het inkomen uit sparen en beleggen hoger is dan het werkelijke rendement, moet ook in aanmerking worden genomen of en in hoeverre een belastingplichtige een zodanig laag inkomen heeft dat hij op zijn vermogen moet interen om de belasting te voldoen. In het algemeen kan immers worden aangenomen dat de wetgever met een belasting naar inkomen geen heffing beoogt waardoor de belastingplichtige op zijn vermogen moet interen om de verschuldigde belasting te kunnen voldoen. Daarom kan de omstandigheid dat de belastingplichtige door de heffing inteert zoals hier bedoeld, een aanwijzing zijn dat hij door die heffing wordt geconfronteerd met een buitensporige last (vgl. Hoge Raad 14 juni 2019, ECLI:NL:HR:2019:816 en Hoge Raad 2 juli 2021, ECLI:NL:HR:2021:1047).

21. Gelet op hetgeen in 20 is overwogen, wordt bij de beoordeling of sprake is van een individuele en buitensporige last, anders dan eiser voorstaat, dus niet alleen gekeken naar de box 3-belasting ten opzichte van het werkelijke rendement in box 3. De Hoge Raad heeft immers geoordeeld dat ook het overige inkomen in aanmerking moet worden genomen en dat dan moet worden bezien of een belastingplichtige een dusdanig laag inkomen over houdt dat hij op zijn vermogen moet interen om de belasting te kunnen voldoen. Als dat het geval is, dan kan dat een aanwijzing zijn dat sprake is van een individuele buitensporige last. De rechtbank zal vanwege deze specifieke toets die de Hoge Raad heeft gegeven eerst onderzoeken of in het geval van eiser sprake is van een dergelijk interen op het vermogen om de belasting te kunnen voldoen.

22. De rechtbank zal bij deze beoordeling de inkomsten en het vermogen van eiser en zijn echtgenote tezamen bezien en daarbij zal de rechtbank dus ook geen gewicht toekennen aan de omstandigheid dat gebruik is gemaakt van de keuzemogelijkheid voor partners om bij het doen van aangifte een (optimale) onderlinge verhouding te kiezen voor het in aanmerking nemen van de gezamenlijke grondslag sparen en beleggen (artikel 2.17, lid 2, Wet inkomstenbelasting 2001) (vgl. Hof Amsterdam 22 september 2020, ECLI:NL:GHAMS:2020:2539).

23. Voor het onderhavige jaar is de situatie als volgt (alle bedragen in €):

24. Voor zover de box 3-belasting het daadwerkelijk behaalde rendement in box 3 overtreft, kan deze door eiser en zijn echtgenote worden voldaan uit het beschikbare box 1-inkomen. Verder volgt uit de berekening onder 23 dat het voor het huishouden van eiser en zijn echtgenote resterende beschikbare box 1-inkomen na het betalen van de IB/PVV ruimschoots boven een inkomen ligt dat in de regel voldoende moet zijn om de vaste lasten en uitgaven te kunnen bekostigen (eiser heeft overigens ter zitting ruiterlijk gezegd dat zij hierover geen andersluidend standpunt innemen). Er is geen sprake van een interen op het vermogen om de box 3-belasting te kunnen voldoen, zoals door de Hoge Raad bedoeld. Deze specifieke toets heeft dus geen aanwijzing opgeleverd dat sprake is van een individuele en buitensporige last.

25. Niettemin zal de rechtbank aan de hand van alle feiten en omstandigheden van het voorliggende geval beoordelen of sprake is van een last die zich in dit geval sterker doet voelen dan in het algemeen. In de bovenstaande beoordeling heeft de rechtbank immers een geobjectiveerde toets uitgevoerd, die geen rekening heeft gehouden met individuele bijzonderheden.