Rechtbank Noord-Holland, 16-06-2023, ECLI:NL:RBNHO:2023:5507, HAA 21/3461 en 3462

13. Eiser stelt kort samengevat dat de belastingheffing nog steeds te hoog is, omdat inkomen wordt belast dat hij niet daadwerkelijk heeft genoten. Eiser benadrukt dat hij hierbij niet het standpunt inneemt dat sprake is van een individuele en buitensporige last, maar dat het hem gaat om de stelling dat de belastingheffing op stelselniveau onredelijk en discriminatoir uitwerkt.

14. Verweerder betoogt dat met de verminderingen overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 op passende wijze is gecorrigeerd voor de bovenmatigheid van de eerdere forfaitaire inkomensberekening. Verweerder concludeert wel dat de aanvankelijke aanslagen te hoog waren, dat het beroep dus gegrond is en dat er aanleiding is voor vergoeding van eventuele proceskosten en het griffierecht.

15. Voor het overige verwijst de rechtbank naar de stukken van het geding.

16. Beide bezwaren van eiser zijn aanvankelijk aangewezen als bezwaar dat onder de massaalbezwaarregeling valt. Eiser was het daar niet mee eens, omdat zijn klachten anders luidden dan de klachten die in de massaalbezwaarregeling verwoord zijn. Verweerder heeft daarop besloten de bezwaren van eiser terug te trekken uit de aanwijzing massaal bezwaar en uitspraak op bezwaar te doen. Tegen die uitspraken is eiser in beroep gekomen.

17. In beroep heeft eiser op de zitting desgevraagd duidelijk verwoord wat zijn klachten behelzen en dat hij hierbij nadrukkelijk niet de stelling inneemt dat sprake is van een individuele en buitensporige last. De klachten van eiser zijn in wezen monetair van aard waar hij stelt dat de overheid een nieuwe geldsoort of spiegelgeld heeft gecreëerd door hem forfaitair inkomen toe te dichten en dat te belasten, terwijl hij dat inkomen niet in de monetair bekende euro’s heeft genoten. Dit roept bij eiser vragen op: Krijgt hij het restant spiegelgeld na heffing terug van de overheid? Moet hij het restant spiegelgeld opnemen in het box 3 vermogen van het volgende jaar? Of kan hij een vordering of schuld opnemen? Kan hij box 3 belasting ook betalen met ‘spiegelgeld’? Eiser heeft ook gesteld dat als het spiegelgeld geen waarde heeft, hij daar geen belasting over wil betalen. Eiser heeft verder toegelicht dat als hij deze heffing wetenschappelijk doorrekent, dat dan iedereen in feite een ander belastingpercentage betaalt en dat de heffing dan heel discriminerend is. Het hangt af van het type aandelen hoe de heffing uitpakt en bij eiser is dat niet positief geweest.

18. De rechtbank vat de klachten van eiser, op grond van de stukken en na zijn uitleg, op als gericht tegen het stelsel als zodanig. De rechtbank acht zich voor zover nodig en mede uit overwegingen van proceseconomie bevoegd om de gevolgen van de collectieve uitspraak op bezwaar in haar oordeel te betrekken, met inbegrip van de onderhavige verminderingen (Hoge Raad 20 mei 2022, ECLI:NL:HR:2022:718).

19. Eiser wil geen belasting betalen over inkomen dat hij niet daadwerkelijk heeft genoten. Verweerder stelt dat er geen tegenbewijsregeling is en dat hij dus niet de vrijheid heeft om verder te verminderen dan de Wet rechtsherstel box 3 toelaat. Wel heeft verweerder ter zitting desgevraagd het volgende toegezegd. De verminderingen zijn berekend op basis van de vermogensbedragen zoals in het computersysteem van de Belastingdienst bij de aanslagen staat opgenomen. De aanslag voor het jaar 2019 bevat op dat punt nog steeds de inleesfout, waardoor het bedrag van de effecten niet als € 121.734, maar als € 128.734 is verwerkt. Volgens verweerder kan dat bij de automatische vermindering niet worden aangepast. Verder is verweerder bij de verminderingen niet uitgegaan van het inmiddels bekende gerenseigneerde werkelijke vermogen, dat afwijkt van wat eiser in de aangifte heeft opgegeven. Verweerder is wel bereid verder te verminderen overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 als dit op basis van het werkelijke vermogen tot een lagere box 3 heffing uitkomt. Eiser heeft op de zitting verklaard dat hij ervan wil uitgaan dat de gerenseigneerde gegevens de juiste zijn.

20. De rechtbank stelt vast dat de Wet rechtsherstel box 3 niet verplicht tot het verminderen van aanslagen op grond van het in die aanslagen opgenomen vermogensbedrag. De Wet rechtsherstel box 3 benoemt in artikel 1 dat onder ‘banktegoeden’ bepaalde deposito-bezittingen worden verstaan en onder ‘overige bezittingen’ de andere bezittingen dan banktegoeden. Het gaat hier dus om het werkelijke bedrag aan bezittingen en dat komt ook overeen met de strekking van die wet, te weten het uitgaan van de werkelijke samenstelling van banktegoeden en overig vermogen.

21. Voor het jaar 2018 volgt uit de renseignementen dat het werkelijke bedrag aan bankrekeningen van eiser hoger is dan is de aanslag is opgenomen (namelijk € 142.866 in plaats van € 124.812) en dat het bedrag aan overig vermogen van de aanslag correct is (na de vrijstelling € 177.375). Een berekening overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 met het werkelijke vermogen komt dan nadeliger voor eiser uit dan waar verweerder bij de vermindering van is uitgegaan. Dit is dus geen aanleiding voor een verdere vermindering voor het jaar 2018.

22. Voor het jaar 2019 volgt uit de renseignementen dat het werkelijke bedrag aan bankrekeningen van eiser weliswaar hoger is dan in de aanslag is opgenomen (namelijk € 200.364 in plaats van € 176.194), maar dat het dat bedrag aan overig vermogen in werkelijkheid lager is dan in de aanslag is opgenomen (na de vrijstelling € 123.221 in plaats van € 128.734). Een berekening overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 met het werkelijke vermogen komt dan voordeliger voor eiser uit dan waar verweerder bij de vermindering van is uitgegaan. Met de werkelijke vermogensbedragen komt het voordeel uit sparen en beleggen namelijk uit op € 6.362 (oftewel € 1.908 aan belastingheffing box 3) in plaats van op € 6.589 (oftewel € 1.976 aan belastingheffing box 3). Er is dus in elk geval aanleiding om het inkomen uit sparen en beleggen voor het jaar 2019 verder te verminderen tot € 6.323.

23. Eiser wil geen belasting betalen over inkomen dat hij niet daadwerkelijk heeft genoten. Deze wijze van belastingheffing vindt eiser discriminerend, omdat als hij deze heffing wetenschappelijk doorrekent, iedereen in feite een ander belastingpercentage betaalt. Het hangt af van het type aandelen hoe de heffing uitpakt en bij eiser is dat niet positief geweest. Verweerder stelt dat met de verminderingen overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 op passende wijze is gecorrigeerd voor de bovenmatigheid van de eerdere forfaitaire berekening. Forfaits zijn op zich immers toegestaan en zij wijken altijd iets af van de werkelijkheid. Er is geen tegenbewijsmogelijkheid in de wet opgenomen, onder andere omdat dit niet uitvoerbaar is. Het staat verweerder dan ook niet vrij om de aanslagen verder te verminderen door uitsluitend het werkelijk genoten inkomen te belasten.

24. Uit vaste jurisprudentie volgt inderdaad dat de belastingwetgever zich kan bedienen van forfaits en dat een zekere ruwheid inherent is aan een forfaitaire regeling. Het sinds 2017 geldende forfait van box 3 werd door de Hoge Raad echter buitenproportioneel gevonden. Het kon de toets van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM in samenhang met artikel 14 EVRM niet doorstaan omdat er “onvoldoende rechtvaardiging was voor het aanzienlijke verschil in behandeling tussen degenen die positieve vruchten plukken van hun risicovolle beleggingen, en die ook fiscaal een bevoorrechte behandeling ten deel valt, en degenen aan wie dat fortuin is voorbij gegaan, en aan wie door het stelsel een relatief zware belastingschuld wordt toebedeeld”. Aangezien er geen aanknopingspunten binnen het destijds geldende wettelijke stelsel waren, zag de Hoge Raad zich genoodzaakt om het rechtsherstel zelf te bieden door uitsluitend het werkelijke rendement in de heffing te betrekken (Hoge Raad 24 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1963).

25. Inmiddels is die wetgeving er met de Wet rechtsherstel box 3 wel. Deze rechtbank heeft daarover geoordeeld dat de Hoge Raad de opdracht heeft gegeven om rechtsherstel naar redelijkheid te bieden en dat indien de door de wetgever gekozen vorm van rechtsherstel significant afwijkt van het door een belastingplichtige daadwerkelijk genoten rendement dit naar het oordeel van de rechtbank de proportionaliteitstoetsing van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM, in samenhang met artikel 14 van het EVRM evenmin kan doorstaan (Rechtbank Noord-Holland 14 februari 2023, ECLI:NL:RBNHO:2023:1991). Ook andere rechters hebben reeds in vergelijkbare zin geoordeeld (zie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 7 februari 2023, ECLI:NL:GHARL:2023:1116 en Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 22 maart 2023, ECLI:NL:GHSHE:2023:945).

26. Het werkelijke (directe) rendement van eiser in de vorm van ontvangen rente en dividenden bedraagt in 2018 in totaal (€ 220 op banksaldi + € 6.490 op overige bezittingen =) € 6.710. De forfaitaire berekening komt uit op (€ 149 op banksaldi + € 9.542 op overige bezittingen =) € 9.691. Tussen het werkelijke directe inkomen en het forfaitaire inkomen voor 2018 bestaat dus een verschil van € 2.981.

Het werkelijke (directe) rendement van eiser in de vorm van ontvangen rente en dividenden bedraagt in 2019 in totaal (€ 129 op banksaldi + € 3.000 op overige bezittingen =) € 3.129. De forfaitaire berekening zoals hierboven gedaan op basis van het werkelijke vermogen, komt uit op (€ 140 op banksaldi + € 7.196 op overige bezittingen =) € 7.336. Tussen het werkelijke directe inkomen en het forfaitaire inkomen voor 2019 bestaat dus een verschil van € 4.207.

27. Uit deze cijfers volgt dat er een significante afwijking bestaat tussen het werkelijk (direct) genoten inkomen en het forfaitaire inkomen en dat dit voor het overgrote deel wordt veroorzaakt door het hoge rendementspercentage van meer dan 5% voor overige bezittingen. Met het rechtsherstel is weliswaar een deel van de ficties vervallen (de veronderstelde vermogensmix) en is de heffing daarmee reëler geworden, maar het uitgangspunt van de wetgever dat mensen met wel en niet risicovolle beleggingen een gemiddeld rendement van 5,38% in 2018, respectievelijk 5,59% in 2019, zouden kunnen behalen, is blijven bestaan. Zoals de gegevens van eiser laten zien, zijn deze veronderstelde rendementen in meer dan significante mate niet door hem behaald. In het geval van eiser acht de rechtbank het geboden rechtsherstel dan ook onvoldoende. Bij eiser zou bij de huidige heffing overeenkomstig de Wet rechtsherstel box 3 nog steeds sprake zijn van buitenproportionaliteit in de zin van artikel 1 Eerste Protocol bij het EVRM in samenhang met artikel 14 EVRM. Een dergelijke buitenproportionele heffing kan de wetgever in alle redelijkheid niet op het oog hebben gehad.

28. De rechtbank zal de aanslagen daarom verder verminderen, uitgaande van het werkelijke directe rendement zoals dat tussen partijen vast staat. Verweerder heeft hierover weliswaar nog verklaard dat er gezien de markttendens ook ongerealiseerde vermogenswinsten op de beleggingen zouden moeten zijn, maar hem is niet bekend of hiervan werkelijk sprake is. Eiser heeft verklaard dat het met zijn aandelen helaas alleen maar neerwaarts is gegaan. Reeds omdat niet aannemelijk is dat sprake is van ongerealiseerde vermogensmutaties in de vorm van winsten, laat staan dat bekend is welk bedrag daarvoor in aanmerking genomen zou moeten worden, neemt de rechtbank uitsluitend directe inkomsten mee in de berekening. Op grond van het voorgaande bedraagt de box 3-heffing voor het jaar 2018 (30% x € 6.710 =) € 2.013 en bedraagt de box 3-heffing voor het jaar 2019 (30% x € 3.129 =) € 938.

29. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep gegrond te worden verklaard. De aanslag 2018 dient te worden verminderd tot een aanslag berekend naar een inkomen uit sparen en beleggen van € 6.710, onder handhaving van de overige elementen van de aanslag. De aanslag 2019 dient te worden verminderd tot een aanslag berekend naar een inkomen uit sparen en beleggen van € 3.129, onder handhaving van de overige elementen van de aanslag.

30. Van voor vergoeding in aanmerking komende proceskosten is niet gebleken. Het formulier voor opgaaf van proceskosten is niet ingeleverd. De rechtbank ziet geen aanleiding voor vergoeding van proceskosten. Verweerder dient wel het door eiser betaalde griffierecht te vergoeden, dat was één keer € 49 voor beide zaken.