Aflevering 10

De rechter moet beslissen over de vraag hoe in concrete situaties de wet wordt toegepast. Met het oog daarop is hij geroepen om het beslissende woord te spreken, niet alleen over de feiten van de zaak, maar ook over de uitlegging van wetteksten. De negentiende-eeuwse gedachte dat zijn taak zich beperkt tot het eenvoudigweg naast elkaar leggen van feit en rechtsregel en daaruit de min of meer evidente conclusie te trekken, heeft de rechtswetenschap allang achter zich gelaten, en het moet gezegd zijn: ook de politici zijn zich ervan bewust dat de geschreven regels niet altijd tot een eenduidige uitkomst leiden. Toch is daarmee de strijd, als ik het nu even zo mag noemen, niet gestreden. De rechter kan zich meer en minder ruimte permitteren bij de uitlegging van de wet. En hoe gevoelig dit ligt, blijkt wel hieruit dat een wetsuitlegging die meer of minder afwijkt van de letterlijke betekenis van het geschrevene, lange tijd, en soms ook thans nog, werd c.q. wordt gekenschetst als contra legem. Dergelijke interpretatie werd kennelijk opgevat als strijdig met de wet zelf.

Indien echtgenoten een tussen hen bestaande onzekerheid of een bestaand geschil op vermogensrechtelijk gebied willen beëindigen, dient deze, indien materieel sprake is van een overeenkomst van huwelijkse voorwaarden, te voldoen aan de daarvoor gestelde eisen.

In (echt)scheidingstestamenten komt het vaak voor dat een ander dan degene die het ouderlijk gezag voert tot bewindvoerder wordt benoemd over het erfdeel van een minderjarige. Veel gescheiden partners willen niet dat het bewind over het erfdeel van hun kinderen door de ex-partner zal worden gevoerd.Een andere, in de praktijk veel voorkomende reden, waarom een testateur een bewindregeling treft voor het erfdeel van een jonge verkrijger, is dat hij de verkrijger zowel voor als na de achttienjarige leeftijd nog niet geschikt acht om al zelfstandig over het erfdeel te beschikken. De testateur wil de zeggenschap over het erfdeel zo veel mogelijk aan de minderjarige onttrekken en het bewind verlengen tot enkele jaren na de meerderjarigheid. Testamentair bewind bij minderjarigen wordt als een lastige materie beschouwd, omdat er verschillende regelingen in de wet te vinden zijn waarvan de onderlinge verhoudingen op het eerste gezicht niet duidelijk zijn. De nieuwe Handleiding erfrechtprocedures kantonrechter, vastgesteld op 10 november 2008 door het Landelijk Overleg Kantonsectorvoorzitters, schept meer helderheid voor de praktijk. In deze bijdrage schets ik enkele praktijkvoorbeelden waarin de verschillende bewindvormen worden toegepast.

Binnen de estate planning spelen de internationale aspecten een steeds grotere rol. Dit heeft onder meer te maken met de toenemende mobiliteit van personen en vermogens. Emigratie of het bezit van een vakantiewoning in het buitenland kan ertoe leiden dat verscheidene landen betrokken zijn bij een overlijden van bijvoorbeeld de emigrant of de eigenaar van de vakantiewoning. Ieder land kent echter zijn eigen regels van successierechtheffing, waarbij ook de heffingsbeginselen kunnen verschillen. Er is een aantal internationaal aanvaarde heffingsbeginselen op grond waarvan personen en goederen in de heffing kunnen worden betrokken. Onderscheiden worden heffing op grond van woonplaats, ligging en nationaliteit. Daarnaast is het aanknopingspunt van heffing van belang.