Aflevering 3

Van het Nederlandse notariaat wordt wel gezegd dat het in de basis behoudend is en pas verandert indien het echt noodzakelijk is. Of deze stelling in haar algemeenheid juist is, laat ik in het midden, maar wel gaat zij, naar ik meen, op voor een aanzienlijk deel van het notariaat waar het internationale tendensen betreft. Tenzij het kantoor een grensoverschrijdende praktijk heeft, zullen Europese en overige internationale bewegingen veelal pas worden gesignaleerd indien zij ook in Nederlandse wetgeving worden vertaald. Toch kan deze afwachtende houding niet lang worden volgehouden: steeds vaker vertonen transacties internationale aspecten, om maar niet te spreken van de aanhoudende pogingen om op Europees niveau te komen tot wetgeving die in het Nederlandse recht gaat doorwerken. Wanneer dit een terrein betreft als dat van de zekerheden, vanouds een terrein waarop de notaris zeer actief is, is het derhalve zaak op veranderingen voorbereid te zijn. Dit onderkende ook de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), die besloot de titel van deze bijdrage tot onderwerp voor het preadvies (en de bijbehorende algemene ledenvergadering) van 2009 te maken.

Sinds de herziening van de aanmerkelijkbelangregeling in 1997 levert de overgang krachtens erfrecht van een aanmerkelijk belang een fictieve vervreemding op voor de inkomstenbelasting. Hiervoor gold onder voorwaarde automatisch een doorschuiffaciliteit, maar op verzoek was afrekening mogelijk bij de erflater. Bij de schenking moest de schenker afrekenen over de aanmerkelijkbelangclaim, maar kon hij uitstel van betaling krijgen. Per 2010 is de bestaande doorschuiffaciliteit geheel herzien en is een doorschuiffaciliteit geïntroduceerd voor de schenking van een aanmerkelijk belang. Na een inleiding over het soms hybride karakter van de aandeelhouder in box 2 wordt summier de situatie tot 2010 besproken. Daarna wordt ingegaan op de gewijzigde situatie met betrekking tot de erfrechtelijke verkrijging van het aanmerkelijk belang en de nieuwe doorschuiffaciliteit bij de schenking. Vervolgens wordt ingegaan op de activiteitentoets en de beleggingsvermogenstoets.

Het kabinet heeft het taboedossier, dat de fiscale behandeling van de eigen woning is, de laatste tijd niet ongemoeid gelaten. Er is nogal gesleuteld aan de set regels die geldt voor de eigen woning. Zo is met ingang van 2004 de zogenoemde bijleenregeling ten tonele verschenen (par. 2). Daarnaast is het maximum van het eigenwoningforfait (€ 9.300 in 2008) voor woningen met een WOZ-waarde van meer dan € 1 miljoen per 1 januari 2009 komen te vervallen. Ook gaat het percentage voor de berekening van het eigenwoningforfait van deze categorie woningen sinds 1 januari 2010 in zeven gelijke stappen omhoog, en wel van 0,55% naar uiteindelijk 2,35% in 2016. Per 1 januari 2010 zijn ook enkele andere wijzigingen aangebracht in de regels die zien op de eigen woning. Zo heeft de wetgever de aftrekbaarheid van rente over meegefinancierde kosten, dat wil zeggen kosten die worden gemaakt ter verkrijging van een hypotheeklening, voor starters en doorstromers gelijkgetrokken(par. 3). Daarnaast is onder andere de goedkoperwonenregeling in de bijleenregeling afgeschaft (par. 4). Ook is het mogelijk gemaakt dat de aftrek van rente weer herleeft nadat een voor verkoop bestemde voormalige eigen woning tijdelijk is verhuurd (par. 5). Daarnaast zijn enkele andere vereenvoudigingen doorgevoerd, die wij eveneens bespreken (par. 6).

Een afgezonderd doelvermogen waarbij participaties worden uitgegeven aan deelnemers uit een besloten familiekring, ook wel bekend als het familiefonds, is een prima vehikel om vermogen over te dragen aan de volgende generatie. De wijzigingen van de Successiewet 1956 met ingang van 1 januari 2010 hebben op bepaalde onderdelen invloed op de wijze van vermogensoverdracht middels het familiefonds, met name op de wijze waarop de volgende generatie de participaties kan verwerven in het fonds. Renteloos lenen aan kinderen wordt bijvoorbeeld door de wetswijziging onaantrekkelijker. Overigens kan ook bij deze vorm van vermogensoverdracht nog steeds fiscaal voordeel worden behaald door gebruik te maken van de progressie in de tarieven en de jaarlijkse vrijstellingen, zij het dat het voordeel kleiner is dan onder de oude Successiewet. Gecombineerd met de mogelijkheid om de zeggenschap te behouden, blijft het familiefonds ook na 1 januari 2010 een prima optie om vermogen over te dragen aan de volgende generatie.