Aflevering 4

In dit artikel recenseert dr. A.K.H. Klein Sprokkelhorst de uitgave: Belastingarresten lezen en analyseren, prof.dr. A.O. Lubbers, Serie Fiscale Geschriften, Deelreeks Algemene wetten, Sdu Fiscale en Financiële Uitgevers, Amersfoort 2007 (tweede druk), 330 p.Als het gaat om de duiding van de uitspraken van ons hoogste rechtscollege schijnt het met het analytisch vermogen van fiscalisten niet al te best te zijn gesteld. Eén van de oorzaken daarvan moet worden gevonden in het ontbreken van oefening in het lezen van arresten. Toen ik Nederlands recht studeerde aan de Universiteit van Amsterdam werd het docenten in het propedeutisch jaar al snel duidelijk dat deze materie voor rechtenstudenten inderdaad geen eenvoudige kost is. Ik praat over het jaar 1980 en de gevolgen van de eerste onderwijshervormingen werden reeds zichtbaar. Zo waren er geregeld studenten die zich tegenover de docenten erover beklaagden dat hun leerboeken, zoals het bekende Handboek van het Nederlandse Staatsrecht door Van der Pot/Donner, toch wel erg veel woorden per pagina bevatte en niet waren voorzien van illustraties. Kon dat niet anders? Waarmee zich gelijk één van de eerste desillusies van de rechtenstudie voordeed, namelijk dat rechten studeren hoofdzakelijk neerkomt op het bestuderen en interpreteren van geschreven teksten, kortom, boven de boeken zitten. En die bevatten geen plaatjes en gesprekken, om eens een citaat uit de oorspronkelijke vertaling van Lewis Carrolls Alice’s Adventures in Wonderland te gebruiken.Lewis Carroll, De avonturen van Alice, vertaald door C. Reedijk en Alfred Kossmann. Later, na afronding van hun studie, zouden veel bevlogen en enthousiaste studenten ook nogal hardhandig in aanraking komen met het fenomeen dat vrijwel elke rechtsvordering zich uiteindelijk laat omzetten in een geldbedrag, hetgeen het ideaal van sommigen over ‘werken aan een rechtvaardiger samenleving’ razendsnel deed vervliegen. Maar dat is een ander onderwerp. Voor mijn docenten in het propedeutisch jaar Nederlands recht vormde een en ander indertijd aanleiding om een (vrijwillig bij te wonen) cursus arresten lezen te organiseren. Maar misschien is die later weer afgeschaft en/of dacht niet elke universiteit er zo over als de Amsterdamse.

Recent heeft de alom bekende ‘Liechtensteinaffaire’ de gemoederen bij met name belastingontduikers, banken en fiscus aanzienlijk verhit.De Duitse overheid betaalde recent € 4,2 miljoen voor een databank waarop gespecificeerd 750 Duitse ingezetenen staan vermeld, die een bij de Duitse fiscus onbekende rekening aanhouden bij een bank in Liechtenstein. De informatie werd aan de fiscus ter hand gesteld. Ook andere landen, naar verluidt in ieder geval Zweden, Groot-Brittannië, Canada en Nederland kunnen mogelijk hun voordeel doen met dit fiscale lek om zo spaarders in de belastingheffing te betrekken. Zie over de feiten Het Financieele Dagblad van 22, 26 en 28 februari en 5 maart 2008. Het internationale politieke debat met de despotische prins van het ministaatje heeft ook nog eens een operetteachtige allure gekregen. Voor juristen vormt de affaire belangwekkend en intrigerend materiaal. Er kan worden gesteld dat de individuen die een bij de Belastingdienst onbekende Liechtensteinse bankrekening houden een moreel deficit hebben.Wat in ander verband wel als graaicultuur wordt aangeduid, heeft met name in Duitsland tot grote commotie geleid, omdat gezaghebbende leiders een geheime bankrekening bleken aan te houden. Aan de andere kant kan dit ook worden gesteld voor overheden die de relevante gegevens op een oneigenlijke manier hebben verworven. Nederlandse belastingplichtigen kunnen in het fiscale circuit een navorderingsaanslag vermeerderd met rente en maximaal 100% boete verwachten, indien bekend wordt dat zij zijn ‘vergeten’ om hun bankrekening aan te geven. En hoe vergaat het een Staat? Kan een Staat strafrechtelijk worden vervolgd op grond van bijvoorbeeld heling, met allerlei schadevergoedingen van dien? Handelt een Staat niet net zo laakbaar en strafbaar als belastingontduikers op het moment dat voor de beantwoording van de vraag of juist dan wel onjuist aangifte is gedaan, gebruik wordt maakt van gestolen gegevens? Mag deze informatie worden aangewend voor de vaststelling van een navorderingsaanslag dan wel strafbaarstelling?In dit kader kan niet nader worden ingegaan op deze strafrechtelijke vraag. In principe kan de Staat in deze niet strafrechtelijk worden betrokken. Zie onder meer het Volkel-arrest (HR 25 januari 1994, NJ 1994, 598). De Staat zou vervolgde en vervolger tegelijk zijn en opgelegde boetes aan zichzelf verschuldigd zijn. Relevant in deze is de brief van 20 september 2000 van de toenmalige minister van Justitie A.H. Korthals aan de Tweede Kamer. Welke gevolgen heeft dit alles ten aanzien van de rechtszekerheid? Bovendien kan men zich afvragen welke rol banken hebben. Kan een bank direct worden aangesproken en verplicht worden gesteld om informatie aan een andere Staat te verschaffen en kan diezelfde bank, die immers beweert een bankgeheim te hebben, verantwoordelijk worden gehouden voor daaruit voortvloeiende schade? Vragen te over die aanstonds aan de KB-Luxaffaire doen denken. Gezien het korte bestek van deze opinie zal ik in het hiernavolgende op twee van de vele vragen ingaan, namelijk: in hoeverre kunnen gestolen gegevens in Nederland fiscaal en strafrechtelijk worden aangewend en hoe lang kan Liechtenstein zijn bankgeheim nog volhouden?

In de periode 1 juli 2007 tot en met 1 mei 2008 hebben zich in de fiscale jurisprudentie enkele interessante ontwikkelingen voorgedaan op het gebied van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. In deze kroniek besteed ik daar nader aandacht aan. Ik zal hierbij trachten om de in voornoemde periode verschenen jurisprudentie in te bedden in de lijnen die zijn uitgezet in eerdere uitspraken van de belastingrechter.

Eind 2004 is door de minister van Justitie het wetsvoorstel Wet OM-afdoening ingediend. Op 21 juni 2005 is door een meerderheid van de Tweede Kamer het wetsvoorstel aangenomen. Het doel van de Wet OM-afdoening is het vergroten van de mogelijkheden tot en doelmatigheid van de buitengerechtelijke afdoening van strafzaken. De Wet OM-afdoening moet bevorderen dat er minder strafzaken bij de strafrechter terechtkomen.1. Inleiding

In een rechtsstaat geldt het beginsel dat bij strafvervolging niemand gedwongen mag worden bewijs tegen zichzelf te leveren: het zogenoemde nemo tenetur-beginsel. Anderzijds kan de moderne samenleving niet functioneren zonder dat de overheid de participanten in de samenleving allerlei informatieverplichtingen oplegt.1. Inleiding