Aflevering 3

Dit is het tweede deel van een door F.J.P.M. Haas en D.N.N. Jansen geschreven drieluik over het bewijs in belastingzaken. Deel 1 is verschenen in TFB 2, deel 3 volgt in TFB 4. In deel 2 worden behandeld: het bewijsaanbod en getuigen, de inschakeling van deskundigen, het bewijsaanbod en de hoofdlijnen van de bewijslastverdeling. In deel 3 komt aan bod de omkering van de bewijslast, de zwaarte van het te leveren bewijs en bewijs bij boeten.

‘Er bestaan een paar toverwoorden. “Rechter” is zo’n toverwoord. Net als “God”, en “dood”, en “kind”, en nog een paar. Het zijn woorden die respect afdwingen, hoe je er ook over mag denken.’Phillipe Claudel, Grijze zielen, p. 162.

Op 16 januari 2009 heeft de Hoge Raad drie uitspraken gedaan waarin de vraag centraal stond of het mogelijk is om btw die ambtshalve is teruggegeven later, bijvoorbeeld naar aanleiding van een boekenonderzoek, na te heffen. HR 16 januari 2009, nr. 08/02766, 07/10527, 42.746, gepubliceerd in NTFR 2009/170-172, met commentaar van Schouten. Het wettelijk kader voor de beantwoording van deze vraag wordt gevonden in art. 20, lid 1, Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR). Aan de hand van dit kader heeft de Hoge Raad in twee zaken beslist dat de naheffing mogelijk was en in één geval dat dit onmogelijk was. Een dergelijke uitkomst vergt nader onderzoek. Dit onderzoek deed mij in eerste instantie denken aan het spel waarbij twee bijna identieke plaatjes naast elkaar zijn geplaatst met de tekst: ‘zoek de verschillen’. Om de uitspraken te begrijpen, is inzicht in het feitencomplex dan ook onontbeerlijk. Daarom zal ik eerst kort de zaken en de naar aanleiding daarvan genomen beslissingen weergeven. Daarna zal ik nader ingaan op de vraag waarom in de zaken verschillend is geoordeeld en de gevolgen daarvan bespreken voor de praktijk.

In het kader van de inleners- en ketenaansprakelijkheid kunnen inleners en aannemers een aantal maatregelen treffen om hun aansprakelijkheidsrisico te minimaliseren. Een van de veelgebruikte voorzorgsmaatregelen is het regelmatig vragen van verklaringen van goed betalingsgedrag bij de Belastingdienst en (tot 1 januari 2006) UWV. Hoewel in het verleden spaarzame jurisprudentie is verschenen over de verklaring betalingsgedrag heeft de Hoge Raad op 19 december 2008 zijn oordeel gegeven.HR 19 december 2008, nr. 43.622, LJN: BC2566, V-N 2009/2.19, nr. 43.282, LJN: BC2496 en nr. 43.387, LJN: BC2565. In deze bijdrage zal ik eerst ingaan op de geschiedenis van de verklaring en de rechtspraak tot nu toe op dit vlak. Daarna behandel ik de drie arresten van de Hoge Raad kort en voorzie deze van commentaar.

Over de invloed van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) op de Nederlandse belastingheffing en de eventuele toepasselijkheid van art. 6 is vorig jaar de nodige discussie geweest.Henk S.M. Kruijer, ‘Art. 6 EVRM is van toepassing verklaard op belastingheffing’, WFR 2008/750 en het antwoord daarop van M.R.T. Pauwels, ‘Art. 6 EVRM helaas nog steeds niet van toepassing op belastingheffing’, en het naschrift daarop van Kruijer in WFR 2008/879. In dit artikel wil ik aan die discussie een bijdrage leveren door een arrest toe te lichten dat tot nu toe bij mijn weten niet in de fiscale literatuur is belicht. Naar mijn mening zou dit arrest kunnen leiden tot een bevestigend antwoord op de vraag in de titel.In de Franse belastingzaak RavonEHRM 21 februari 2008, nr. 18497/03 (Ravon et autres c. France), te vinden op: http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=829211&portal=hbkm&source=externalbydocnumber&table=F69A27FD8FB86142BF01C1166DEA398649. In twee zaken van latere datum geeft het EHRM op het punt van de toegang tot het EVRM hetzelfde oordeel: EHRM 24 juli 2008, nr. 18603/03 (André et autre c. France) en EHRM 18 september 2008, nr. 18659/05 (Kandler et autres c. France). Bij mijn weten zijn deze arresten niet gepubliceerd in de Nederlandse literatuur. De tekst is alleen in het Frans beschikbaar. Zie verder Philip Baker QC, Some recent decisions of the European Court of Human Rights, European Taxation June 2008. heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) een beslissing genomen die naar mijn mening ook invloed zou kunnen hebben op de Nederlandse situatie. Het EHRM gaf, kort gezegd, Ravon toegang tot art. 6 EVRM, omdat zijn in de Franse Code Civil en art. 8 EVRM neergelegde recht op bescherming van de woning was geschonden. Ik zal in dit artikel eerst kort de casus en de Franse regeling, voor zover die mij uit het arrest duidelijk is geworden, beschrijven en het oordeel van het EHRM weergeven, vervolgens zal ik dat oordeel aan de Nederlandse situatie spiegelen.

In de vorige kroniek boeterechtTFB 2008/2, p. 27-32. is een overzicht gegeven van de ontwikkelingen in de wet- en regelgeving en jurisprudentie van het fiscale boeterecht in de periode maart 2006 tot en met november 2007. Daarna heeft zich wederom een aantal interessante ontwikkelingen voorgedaan, waarvan in deze kroniek een overzicht wordt gegeven. Deze kroniek beschrijft de ontwikkelingen in de periode december 2008 tot en met 18 maart 2009.

Na telefonisch de afspraak voor het interview te hebben gemaakt, waarbij zorgzaam tot in detail door Chris Geppaart routeaanwijzingen zijn gegeven, arriveren wij op maandagmiddag 2 maart 2009 in Tilburg, in de mooie bosrijke woonomgeving van de geïnterviewde. Na een hartelijke begroeting nemen wij op een zodanige wijze plaats, dat wij drieën de hoekpunten van een ongeveer gelijkzijdige driehoek vormen, met in het midden koffie en een schaal bonbons. Ter illustratie van de bosrijke omgeving prijken twee schitterende pluchen eekhoorntjes op de zitbank.Chris Geppaart feliciteert TFB met het tienjarig bestaan. Hijzelf is 47 jaar betrokken geweest bij het Weekblad voor Fiscaal Recht, waarvan 27 jaar als voorzitter van de redactie. Zoals we weten, heeft hij daarvan – vanwege zijn leeftijd – recent afscheid genomen. Na deze inleidende woorden stappen we meteen over naar het gespreksonderwerp van die middag: het formele belastingrecht.